هاوپەیمانی دیفاکتۆی ئەمریکا لەگەڵ گروپە چەکدارە کوردییەکان، سەرەڕای قەدەغەکردنی یاسایی پەکەکە، هەزاران منداڵی لە شەڕی داعشدا کردە قوربانی و بێدەنگیی نێودەوڵەتیی ئاشکرا کرد.
(بەشی یەکەم)
دکتۆر زانا سادقی
پێشەکی: ئاشکراکردنی بێدەنگییەکی سیستماتیک
لە ساڵانی ڕابردوودا بەڵگە بەڵگەدارەکان دەریانخستووە کە ئەمریکا ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ دەست بە دەست لەگەڵ ئەو منداڵە سەربازانەدا کاریان کردووە کە لە گروپە میلیشیا کوردییەکاندا چالاکی دەکەن کە واشنتۆن پشتیوانیان لێدەکەن.
ئەم هاوکارییە پێشێلکارییەکی ئاشکرای یاسا ناوخۆیی و نێودەوڵەتییەکانی ئەمریکایە کە پشتیوانی سەربازی بۆ ئەو گروپانە قەدەغە دەکەن کە منداڵان لە شەڕدا بەکاردەهێنن.
هاوپەیمانی کورد یان لقەکانی پەکەکە؟
هەموو ئەو بەناو “هاوپەیمانە کوردییە ئەمریکییانەی” کە بە “قەسەدە” (هێزەکانی سوریای دیموکرات” ناسراون، لە ڕاستیدا لە ئەندامانی تاقمی تیرۆریستی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) پێکهاتوون.
ئەم گرووپە مارکسیستی-لینینیستییە لە حەفتاکانی سەدەی ڕابردووەوە چالاکی هەیە و منداڵانی ڕفێنراو یان زۆرەملێ دەگۆڕن بۆ سەربازی چەکدار.
لقەکانی وەک یەپەگە (یەکینەکانی پاراستنی گەل) و یەپەژە (یەکینەکانی پاراستنی ژنان) لە سوریا و تورکیەدا چالاکن و تا ئێستا هەزاران منداڵیان لە کەمپە سەربازییەکانیان مەشق پێکردووە.
بەڵگەی مەیدانی و ڕاپۆرتە نێودەوڵەتییەکان
ئەو ڕاپۆرتانەی کە لەلایەن کۆمەڵگەی مەدەنی و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤەوە تۆمارکراون، لەوانە:
- RINJ ژنان
- هیومان ڕایتس وۆچ
ئەوان نیشان دەدەن کە زۆرێک لەو منداڵانەی کە وەک “هێزەکانی هاوپەیمانی ئەمریکا” لە سوریا شەڕیان کردووە، لە ڕاستیدا منداڵی سەرباز بوون کە لەلایەن پەکەکە/یەپەگەوە مەشق و ئازار و دەستدرێژییان کراوەتە سەر.
چیرۆکی RINJ لە ڕزگارکردنی منداڵان
بە گوتەی کەیتی ئەلسۆپ، ئەندامی ڕێکخراوی ژنانی ڕینج، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٤ و سەرەتای ساڵی ٢٠١٥ەوە، ڕێکخراوەکە توانیویەتی ژمارەیەک منداڵی شەڕڤان لە دەستی پەکەکە/یەپەگە ڕزگار بکات و بیانگوازێتەوە بۆ شوێنە ئارامەکان.
ئەم چالاکییە بە کاردانەوەی توندوتیژی پەکەکە/یەپەگە بەرەوڕوو بووەوە:
- هێرشی ئەلیکترۆنی بەربڵاو،
- هێرشکردنە سەر بینا و کلینیکەکانی پزیشکی،
- و لەناوبردنی کەرەستەی پزیشکی و فریاگوزاری.
لە میانەی ئۆپەراسیۆنی سەربازیی ڕەققە، چەند منداڵێکی سەر بە پەکەکە/یەپەگە بە هاوکاری گروپە مەدەنییەکان ڕزگارکران. ئەم منداڵانە زۆر بچووک بوون، بۆ شەڕ ڕاهێنانیان پێکرابوو و مێشکیان شۆردبوو.
ئۆپەراسیۆنی ڕزگارکردنەکە ئەمانەی خوارەوەی لەخۆگرتبوو:
- شاردنەوەی منداڵان لە چاوی هێزە چەکدارەکان،
- گۆڕینی جلوبەرگی سەربازی بۆ جل و بەرگی مەدەنی،
- و لابردنی تاتۆ و نیشانەی سەربازی ناچاری پێش گواستنەوەیان بۆ شوێنە سەلامەتەکان.
هاوپەیمانی ئەمریکا لەگەڵ پەکەکە/یەپەگە
بەپێی بەڵگەنامە سەربازییەکان و ڕاپۆرتە دیپلۆماسییەکان، ئەمریکا ڕاستەوخۆ هاوکاریی لەگەڵ پەکەکە/یەپەگە کردووە لە ئۆپەراسیۆنەکانی دژە داعش لە سوریا.
ئەم هاوکارییە لە کاتێکدا بوو کە پەکەکە بەپێی یاساکانی ئەمریکا بە گروپێکی تیرۆریستی نێودەوڵەتی دادەنرێت و بە پێی یاسا هێزەکانی ئەمریکا مافی هاوکاری ڕاستەوخۆیان لەگەڵدا نەبووە.
بەڵام تێکەڵبوونی بەرژەوەندی هاوبەش لە ناوچەکە و پێویستی پەکەکە/یەپەگە بۆ کۆنترۆڵکردنی ناوچە سنوورییەکانی سووریا بووە هۆی ئەوەی واشنتۆن چاوی لە واقیعدا بخات.
لە ئەنجامدا هەزاران منداڵی سەرباز کە لەلایەن ئەمریکاوە پاڵپشتی دەکران لە شەڕی داعشدا کوژران، هاوکات نەتەوە یەکگرتووەکان و دەزگا نێودەوڵەتییەکانی دیکە بێدەنگ بوون.
دەرئەنجامەکانی مافی مرۆڤ و پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکان
منداڵانی سەربازی پەکەکە/یەپەگە لە باکووری سووریا و ناوچەکانی دەوروبەری شەنگال لە عێراق، نەک تەنیا قوربانی شەڕ، بەڵکو قوربانیی میلیتاریزەکردنی زۆرەملێ و ئیندۆکترینکردنی ئایدیۆلۆژیش بوون.
ئەم کارانە پێشێلکارییەکی ئاشکرای مافی مرۆڤی منداڵانە و پێشێلکردنی ڕێککەوتننامە نێودەوڵەتییەکانە کە بەکارهێنانی منداڵان لە شەڕی چەکداریدا قەدەغە دەکەن.
ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران چەندین جار جەختی لەسەر ئەوە کردووەتەوە کە؛
بەرپرسیارێتی پاراستن و ڕزگارکردنی منداڵان لە دەستی گروپە چەکدارەکان لە ئەستۆی هەموو وڵاتان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکاندایە.
هۆشیاری بەرپرسانی ئەمریکی و بێدەنگی مەترسیدار
ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە بەشێک لە بەرپرسانی ئەمریکا لە نێویاندا سیناتۆر لیندسی گراهام لە ساڵی ٢٠١٦ەوە ئاگاداری ئەم بابەتە بوون.
بەڵام بێدەنگی فەرمی حکومەتی ئەمریکا و بەردەوامی هاوکارییە شاراوەکان بووە هۆی بەردەوامبوونی دەستدرێژی سەربازی بۆ سەر منداڵان.
ئەم بێدەنگییە تەنیا کەمتەرخەمی سیاسی نییە، بەڵکو جۆرێکە لە هاوبەشیکردن لە پێشێلکردنی سیستماتیکی مافەکانی مرۆڤدا.
منداڵانی سەرباز لە سوریا، عێراق، تورکیە، ئێران، لەلایەن گروپە میلیشیا کوردییەکانەوە، برینێکی کراوەن لەسەر ڕوخساری ویژدانی جیهانی.
ئەمریکا وەک وڵاتێک کە ئیدیعای دیموکراسی و مافی مرۆڤ دەکات، دەبێت وەڵامی ئەوە بداتەوە کە چۆن لەگەڵ ئەو گروپانەدا وەستاوە کە منداڵان دەنێرن بۆ بەرەکانی شەڕ.
تا ئەو بازنەی توندوتیژی و بێدەنگییە بەردەوام بێت، منداڵانی کورد بەردەوام دەبن لە قوربانیی سیاسەتی پاوانخوازانە.
