کهوسهر مەحموودی، هەرزەکارێکی خەڵکی جوانڕو، لە تەمەنی ١٦ ساڵیدا لە ژێر فشاری بنەماڵەیی و بەڵێنی فریودەرانە پەیوەندی بە پەکەکە/پژاکەوە کردووە. ئەزموونەکەی ئەوە نیشان دەدات کە چۆن بەڵێنی درۆ و ئیستغلالکردنی زەبر و زەنگی کەسی دەتوانێت ڕەوتی ژیانی مرۆڤ بە شێوەیەکی بەرچاو بگۆڕێت.
پەیوەندی هەرزەکاران و ژنان لەگەڵ گروپە چەکدار و ئایدۆلۆژییەکان دیاردەیەکی فرەڕەهەندە کە پێویستی بە شیکاری هەیە لە سێ ڕوانگەی دەروونی، کۆمەڵناسی و سیاسی. تاکەکان بە تایبەت هەرزەکاران و ژنانی گەنج زیاتر ئامادەن بۆ ئەوەی لە دۆخی لاوازی دەروونیدا سەرنجیان بۆ گروپە چەکدارەکان ڕابکێشن. هۆکارەکانی وەک فشاری خێزان، کۆت و بەندکردنی کۆمەڵایەتی، هەستکردن بە بێدەسەڵاتی، نەبوونی پاڵپشتی سۆزداری و کێشەی ناسنامەی کەسی، بنەمای قبوڵکردنی بەڵێنە فریودەرەکانی گروپەکان دەڕەخسێنن. ئەم گروپانە بە خستنەڕووی وێنەی “پشتیوانی” و “ئازادی” و “مانا لە ژیاندا” هەستی سەربەخۆیی و هیوا لە تاکدا بەهێز دەکەن.
لەو کۆمەڵگایانەی کە ژنان و کچان تووشی سنووردارکردنی توندی کۆمەڵایەتی و کولتووری دەبن، گرووپە چەکدارەکان لاوازییە پێکهاتەییەکان و جیاکاریی جێندەری دەقۆزنەوە بۆ ئیستغلالکردنیان. بەڵێنی پەروەردە و دامەزراندن و سەربەخۆیی دارایی و ئاسایشی کەسی بۆ ژنان زۆرجار ئامرازێکە بۆ ڕاکێشانی ژنان بۆ چالاکییە مەترسیدار و توندوتیژەکان. هەروەها نەبوونی تۆڕی پشتیوانی و دامەزراوە کۆمەڵایەتییە بەهێزکراوەکان، هەڵهاتن یان جێهێشتنی گروپەکان قورستر دەکات.
زۆرجار گروپە چەکدار و ئایدیۆلۆژییەکان لەو ناوچانەدا کاردەکەن کە حوکمڕانی لاوازە و ململانێ ناوخۆییەکان زۆرن و ناکۆکی نەتەوەیی یان سنوورییەکان زۆرن. ئەم گرووپانە بە کەڵک وەرگرتن لە کەلێنە یاساییەکان و سیاسەتە ناکاریگەرەکان، هەرزەکاران و ژنان وەک سەرچاوەی مرۆیی و ئامرازێک بۆ پێشخستنی ئامانجە سیاسی و پڕوپاگەندییەکانیان بەکاردەهێنن. لەم ڕووەوە بەڵێنی کۆچ و ئاسایش و پەروەردە و ژیانێکی باشتر وەک تاکتیکێک بۆ فریودان و کۆنترۆڵکردنی تاکەکان بەکاردەهێنرێت.
ژیان و ئەزموونی کەوسەر مەحموودی
چ هۆکارێک وای لێکردی بچیتە ناو پهکهکە؟
کاتێک تەمەنم شانزە ساڵ بوو، خوێندکاری ئامادەیی بووم لە جوانڕو و ژیانێکی ئاساییم هەبوو. بەڵام بنەماڵەکەم ناچاریان کردم دەستگیرانداری پیاوێکی گەورەتر لە من بکەم. شۆکێکی گەورە بوو بۆ من؛ نەک هەر تێگەیشتنێکی تەواوم لە ژیان و بڕیارە کەسییەکان نەبوو، بەڵکو هەستم دەکرد هیچ ڕێگەیەکم نییە بۆ دەربازبوون لە کۆنترۆڵکردنی ژیانی خۆم. لە دەوروبەری ئەو کاتەدا لە ڕێگەی تۆڕی کۆمەڵایەتی تانگۆوە پیاوێکم بە ناوی سەرحەد ناسی. خۆی بە پهکهکە ناساندووە و لە ئینگلتەرا ژیاوە. بە زانینی بارودۆخی من توانی فریوم بدات و بەڵێنی پێدام ئەگەر لەگەڵ ئەو و گروپەکەی بچمە شوێنێکی ئارام، پەروەردە وەردەگرم و ژیانێکی باشتر بۆ خۆم دەدۆزمەوە. ئەو زۆر باش دەیزانی کە من لە دۆخێکی سەختی بنەماڵەییدام و ئەمەش وای لێکردم هەست بکەم کە ئەو تاکە کەسە کە دەتوانێت یارمەتیم بدات.
پرۆسەی بەجێهێشتنی ئێران و گواستنەوە بۆ ئەو گروپە چۆن بوو؟
خوشکە بچووکەکەم شیلان کە ئەوکات تەمەنی ١٣ ساڵ بوو و شەهلا ئامۆزاکەمان لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ بە شێوەیەکی نایاسایی بە هاوکاری ئەندامانی ئەو گرووپە سنووری بانەیان بەجێهێشت و ڕاستەوخۆ بردران بۆ قەندیل. لەو کاتەدا هیچ زانیارییەکی وردمان لەسەر ئامانجە ڕاستەقینەکانی گروپەکە نەبوو، و تەنها بەڵێنی پەروەردە و ژیانێکی باشترمان پێدرابوو. ئەم سەفەرە بۆ ئێمە پڕ بوو لە ترس و سترێس، چونکە نەک هەر لە ماڵ و بنەماڵەکەمان دابڕابووین، بەڵکو ناچار بووین بچینە شوێنێک کە هیچ زانیارییەکمان لەسەر نەبوو.
بارودۆخی خوێندن و گوزەران لە قەندیل چۆن بوو؟
لە قەندیل قۆناغی یەکەمی مەشقەکانمان خولی گشتی و ئایدیۆلۆژی بوو. چینگەلێک هەبوون کە بە شێوەیەکی سەرەکی سروشتێکی سیاسی و ئایدیۆلۆژییان هەبووە و وردە وردە هەوڵیان دەدا تێڕوانینی ئێمە بۆ گروپ و ئەرکەکانیان لە قاڵب بدەن. ئەم پۆلانە و شێوازی وانەوتنەوە کاریگەرییەکی زۆری لەسەر ڕۆحی من هەبوو، بەتایبەتی کە هەمیشە هەوڵم دەدا سەربەخۆ بیربکەمەوە. دوای کۆتایی هاتنی خولی ڕاهێنان جیا بووینەوە و منیش بەهۆی حەزێکی زۆرم بۆ ڕۆژنامەگەری گواسترامەوە بۆ ئەکادیمیای ڕۆژنامەگەری. لەوێ ڕاهێنانم وەرگرت کە لە داهاتوودا بڕیار بوو بتوانین هەواڵ و پەیامی گروپەکە لە ناوچە جیاجیاکان بڵاو بکەینەوە و جۆرێک لە ڕۆڵی “پڕۆپاگەندە” و پەیوەندی بۆ ئەو گروپە بدۆزینەوە و دوای ئەوە ڕەوانەی سوریا و شاری قامیشلۆ کرام.
ئەزمونتان لە سوریا و قامیشلۆ چۆن بوو؟
دوای مەشق و ڕاهێنان ڕەوانەی سوریا و ناوچەی قامیشلۆ کرام. سەرەتا پێم وابوو ئەم ئەرکە دەبێتە دەرفەتێک بۆ خزمەت و ئەزموونی ڕاستەقینە، بەڵام واقیعەکە زۆر جیاواز بوو. بارودۆخی ژیان سەخت و سترێس و هەندێکجاریش بەرگەی نەدەگیرا. جگە لە فشاری دەروونی و سۆزداری، ڕووبەڕووی ئاستەنگی پراکتیکیش بوومەوە؛ سنووردارکردنی توند بۆ پەیوەندییە بنەماڵەییەکان، کاری سەپێنراو و فەرمانەکان کە هەمیشە لەگەڵ بەها مرۆیی و کەسییەکانمدا ناکۆک بوون، فشارێکی زۆریان خستە سەرم.
ئەندام و فەرماندەکانی تر چۆن مامەڵەیان لەگەڵ کردیت؟
چارەسەرەکە هەندێک جار زۆر خراپ بوو. من شاهیدی زۆرێک لە گەنجان و بەتایبەت کچان بووم کە بەهۆی سەرپێچیکردن یان ناڕەزایەتی دەربڕین بە فەرمانەکانەوە هەراسان و هەڕەشەیان لێدەکرا. من خۆم هەندێک جار بەدەست ئەم فشارانەوە دەناڵێنم. بەڵام هەوڵمدا بە فێربوون و ماندووبوون لە بواری ڕۆژنامەگەریدا پێگەی خۆم بپارێزم و خۆم و ئەوانی دیکە بپارێزم. سەرەڕای حەز و ئارەزووی ڕاستەقینەم بۆ میدیا، بەڵام شایەتحاڵی سووکایەتیکردن و مامەڵەی نادادپەروەرانە کاریگەری نەرێنی لەسەر مۆڕاڵم هەبوو.
چ هۆکارێک وای لێکردیت بڕیاری ڕاکردن بدەیت؟
دوای چەند ساڵێک بارودۆخی ژیان و فشارە دەروونی و سۆزدارییەکان وای لێکردم بڕیار بدەم بە هەر نرخێک بێت ڕێگەیەک بۆ گەڕانەوە بدۆزمەوە. لەگەڵ کچێکی کوردی تورک کە بنەماڵەکەی هاوکاری دەزگای هەواڵگری تورکیا بوون، توانیمان لە سوریا دەرباز بین. ڕێگای هەڵهاتن مەترسیدار بوو؛ سەرەتا چووینە تورکیا، نزیکەی هەفتەیەک لێکۆڵینەوەمان لەگەڵدا کرا و نزیکەی ٤٠ ڕۆژ لە زیندانی ئورفا ڕاگیراین. من و بنەماڵەکەم بە پێوەندی لەگەڵ ئەوان و کۆمپانیای دۆستی تورکم، توانیمان لە سنووری ئازەربایجانی ڕۆژئاواوە بچینە ناو ورمێ و دوای تێپەڕین بە ڕێکاری یاسایی لە ورمێ، جوانڕو و کرماشان، بگەڕێینەوە بۆ دۆخی ژیانی ئاسایی.
دۆخی خوشک و ئامۆزاکەت چۆن بوو؟
شیلانی خوشکم توانی دوای نزیکەی ساڵێک هەڵبێت و بگەڕێتەوە وڵات. بەڵام شەهلای ئامۆزاکەم لە ژیاندا نەماوە و نازانین چی بەسەر هاتووە. بارودۆخی ژیان لەوێ و تەنانەت هەڵاتنیش فێری کردم کە هەوڵدان بۆ هەڵهاتن و گەڕانەوە بۆ ژیانێکی ئاسایی هەرچەندە سەخت و مەترسیدارە، بەڵام مومکینە و هیوایەک هەیە بۆ گەڕانەوەی ئەوانی تر.
ئەزموونەکەت چ وانەیەک یان پەیامێکی هەیە بۆ ئەوانی تر؟
ئەزموونی من ئەوەمان بۆ دەردەخات کە چۆن گروپە چەکدار و ئایدۆلۆژییەکان دەتوانن بە فریودان و ئیستغلالکردنی کێشە و لاوازییە کەسییەکانیان خەڵک وەربگرن. هیوادارم چیرۆکەکەم ببێتە هۆشدارییەک بۆ ئەوانەی لە دۆخێکی هاوشێوەدان کە بە بەڵێن و پڕوپاگەندەی ناڕاستی گروپەکان نەخەڵەتێنن. ئێستا ئەزموونەکەم لە شێوەی بیرەوەری و بەڵگەنامە تۆمار کراوە و ڕۆژێک بێت هیوادارم بتوانم بڵاویان بکەمەوە بۆ ئەوەی کەسانی دیکە ئاگاداری ئەو ڕێبازە مەترسیدارە بن.
ئەزمونی کهوسەر مەحموودی ئەوە دەردەخات کە گروپە چەکدار و ئایدۆلۆژیەکان بەتایبەتی لە ناوچە سنوورییەکان و ناوچە لاوازەکان کێشەی کەسی و کۆت و بەندە کۆمەڵایەتییەکان بۆ ڕاکێشانی گەنجان و ژنان دەقۆزنەوە. ئەم دیاردەیە:
- پێشێلکارییەکی جیددی مافی منداڵان و هەرزەکاران و ژنانە.
- لێکەوتەی دەروونی و کۆمەڵایەتی درێژخایەن بۆ قوربانییەکان دروست دەکات.
- ئاماژەیە بۆ کەلێنە یاساییەکان و چاودێریکردنی لاوازی چالاکییەکانی گرووپە چەکدارەکان لە سنوورەکان و ناوچە بێبەشەکان.
هەروەها چیرۆکی کهوسەر گرنگی هۆشیاری و پەروەردەکردن لەسەر مافەکانی مرۆڤ، دروستکردنی تۆڕی پشتیوانی ناوخۆیی و بەهێزکردنی پشتیوانی دەروونی کۆمەڵایەتی بۆ ئەو کەسانەی کە لە مەترسیدان، دەخاتە ڕوو.