کازم موتاعی: سەبارەت بە پەیوەست بوون بە کۆمەڵە، دەبێ بڵێم کە من بە هیچ شێوەیەک زانیاریم لەسەر ئەم گرووپە نەبووە. من نە لە ڕووی سیاسییەوە خوێندەوار بووم و نە حەزم لەم بابەتانە بوو
ژیانی مرۆڤ لە ژێر کاریگەری هۆکارە کۆمەڵایەتی و ئابووری و کولتوورییەکاندایە و ئەم هۆکارانە دەتوانن ببنە هۆی گۆڕانکاری گەورە لە ڕێڕەوی ژیانی تاکدا. چیرۆکی کازم موتاعی، پیاوێک کە سەردەمانێک لە دۆخێکی قەیرانی ئابووری و کۆمەڵایەتیدا بوو، نوێنەری زۆر کەسە کە بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕێن بۆ دەربازبوون لە دۆخە سەختەکەیان. دابڕان لە ژنەکەی و فشارە داراییەکان وای لێکرد بڕیار بدات کە ڕاستەوخۆ پەیوەندی بە ناسنامە و داهاتووی خۆیەوە هەبێت. پەیوەست بوون بە گروپە چەکدار و مەترسیدارەکانی وەک کۆمەڵە، وەک بژاردەیەک بۆ دەربازبوون لە قەیران، ڕەنگدانەوەی ئەو تەحەدایە کۆمەڵایەتییە قووڵانەیە کە مرۆڤەکان لە کۆمەڵگا پڕ قەیرانەکاندا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە. پەیامنێری چاودێر لەم چاوپێکەوتنەدا بەدواداچوون بۆ هۆکار و هەلومەرجێک دەکات کە کازم موتاعی بۆ پەیوەندیکردن بە کۆمەڵەوە، هەروەها کاریگەرییە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکانی ئەم بڕیارە لەسەر ژیانی شی دەکاتەوە.
کازم موتاعی ساڵی ١٩٧٨ لە شاری سنە لە دایکبووە و نەخوێندەوارە. ئێستا وەک فۆتۆگرافەر و ڤیدیۆگرافەر کاردەکات. لە ساڵی 2022 بەهۆی قەرز و دۆخێکی زۆر خراپی ئابووری لە هاوسەرەکەی جیابووەتەوە، سەرەڕای ئەوەی خاوەنی دوو منداڵە (کوڕێک و کچێک، کە ئێستا هەردووکیان هاوسەرگیریان کردووە). بە ڕێنمایی خوشکەزای هاوسەرەکەی بە ناوی (حەمەد ڕەحمانی) دەبێتە ئەندامی کۆمەڵە و بۆ ماوەی سێ مانگ بەشداری ئۆردوگای مەشق و ڕاهێنان دەکات. بەهۆی کەمی خوێندەوارییەوە زیاتر وەک پاسەوان و پاککەرەوە لە کەمپەکەدا بەکاردەهێنرا. کاک موتاعی دوای تەواو کردنی خولی ڕاهێنان کارتی لایه‌نگه‌ری وەرگرت و دەچێتە شاری سلێمانی و وەک کرێکار کاری کردووە. بەڵام کاتێک دواجار بۆ یەکەمجار بەشداری کۆبوونەوەکانی گروپی کۆمەڵە لە سلێمانی کرد، فەرماندەکان ڕایانگەیاند کە کەمپەکان مەترسی هێرشی ئێرانیان لەسەرە و پێویستە هەموو پێشمەرگەکان بگەڕێنەوە کەمپەکانی کۆمەڵە بۆ بەرگری و شەڕ. بەڵام دوای بیستنی ئەم هەواڵە، کازم موتاعی بڕیاری وازهێنانی لەو گرووپە دا و لە ساڵی ٢٠٢٤ دوای نزیکەی دوو ساڵ لە یاوەری و هاوکاری لەگەڵ گرووپی چەکداری کۆمەڵە، خۆی ڕادەستی پاسەوانی سنووری ئێران کرد.
پرسیار: تکایە خۆت بناسێنە و پێمان بڵێ چ هەلومەرجێک وای لێکردی بڕیار بدەیت بچیتە ناو کۆمەڵە؟
کازم موتاعی: من کازم موتاعیم، لە دایکبووی ٢٨ی ئازاری ١٩٧٨ و خەڵکی سنە. بەداخەوە من نەخوێندەوارم و هەرگیز نەچوومەتە قوتابخانە. زۆربەی تەمەنم وەک کرێکارێک بەسەر بردووە و چەند ساڵێکە خەریکی وێنەگرتنی کۆبوونەوە گشتییەکانم، زۆربەیان بە کامێرای کرێ. دوو منداڵم هەیە، کچێک و کوڕێک، هەردووکیان هاوسەرگیریان کردووە و ژیانی خۆیان دەژین. ساڵی ٢٠٢٢ بەڕاستی یەکێک بوو لە خراپترین ساڵەکانی ژیانم. قەرزێکی زۆرم هەبوو و نەمتوانی کار بدۆزمەوە. فشارەکانی ژیان ئەوەندە زۆر بوو کە من و هاوسەرەکەم کۆتاییمان بە ژیانی هاوسەرگیریمان هێنا و جیا بووینەوە. هەرچەندە دوو منداڵم هەبوو و بینینی ئەوان بۆ من گرنگترین خۆشی بوو، بەڵام هەستم دەکرد هەموو شتێکم لەدەستداوە. بەدوای ڕێگایەکی هەڵهاتن دەگەڕام کە بتوانێت ڕزگارم بکات. بەم شێوەیە پەیوەندیم بە کۆمەڵەوە کرد. ئەندامێتی من تەنها بۆ دەربازبوون بوو لە قەرز و بارودۆخی خراپی ژیانم و هیچ نیازێکی سیاسی و سەربازیم نەبوو.
پرسیار: چی وای لێکردی بڕیار بدەیت ببیتە ئەندامی گرووپی کۆمەڵە؟ ئایا پێشتر زانیاریت لەسەر ئەم گروپە هەبوو؟
کازم موتاعی: سەبارەت بە پەیوەست بوون بە کۆمەڵە، دەبێ بڵێم کە من بە هیچ شێوەیەک زانیاریم لەسەر ئەم گرووپە نەبووە. من نە لە ڕووی سیاسییەوە خوێندەوار بووم و نە حەزم لەم بابەتانە بوو. ڕۆژێک، کوڕەزای هاوسەری پێشووم، کوڕێک بەناوی حەمەد ڕەحمانی، تەلەفۆنی بۆ کردم و وتی: کاکه کازم، تۆ لێرە هیچت نییە، بۆ نایەیت بۆ ئەم دیوی سنوور، لێرە کار هەیە، مووچە دەدەن، ئەوانیش هاوکاریمان دەکەن بۆ کۆچکردن”. باسی لەوەش کرد کە کۆمەڵە خەڵکێکی زۆری بۆ دەرەوەی وڵات ناردووە. ڕوونی کردەوە کە سەرەتا دەبێ بچمە کەمپێکی مەشق و دوای ماوەیەک ڕەوانەی ئەوروپا دەکرێم. دوای ئەوەی هەموو شتێکم لەدەستدا، بینیم کە ڕەنگە ئەمە ڕێگەیەکی دەربازبوون بێت و قبوڵم کرد. بە واتایەکی تر فریودرام و هیوای ئەوەم دەخواست بە پەیوەست بوون بە گروپێکی چەکدارەوە کۆچ بکەم بۆ ئەوروپا!
پرسیار: هەلومەرجی ئۆردوگای کۆمەڵە چۆن بوو؟ ئایا لە ئاستی چاوەڕوانییەکانتان بوو؟
کازم موتاعی: بە هیچ شێوەیەک نا! مەرجەکانی ناو ئۆردوگای کۆمەڵە بە هیچ شێوەیەک لە ئاستی چاوەڕوانییەکانی مندا نەبوون. هەر لە یەکەم ڕۆژەوە تێگەیشتم کە هەموو شتێک جیاوازە لە خەیاڵم. لەبەر ئەوەی من نەخوێندەوار بووم، لە چینە سیاسییەکاندا هیچ تێنەگەیشتم و هەر زوو تێگەیشتن کە من نەخوێندەوارم و منیان بۆ کاری خزمەتگوزاری ڕاسپێردرا. واتە بەیانی تا شەو یان ئاودەستەکانی کەمپەکەم پاک دەکردەوە یان پاسەوانیم دەکرد. کەمپەکە شوێنێک نەبوو کە بتوانرێت ناوی لێ بنرێت “ژیان”. قەرەباڵغ و پڕ بوو لە کەسانی تەمەن و کولتووری جیاواز. هەروەها بارودۆخی ژیان زۆر خراپ بوو. بنکەیەکی سەربازی کە کەمترین ئیمکاناتی تێدابێت! کەس دۆستایەتی لەگەڵ کەسدا نەبوو و هەمووان تەنها بیریان لە خۆیان دەکردەوە. هیچ پەیوەندییەکی مرۆیی لە نێوان ئەندامەکاندا نەبووە. هەمووان وەک ڕۆبۆت ڕەفتاریان دەکرد. هەروەها دەبوو شەوانە بە نۆرە پاسەوانی بکەین. سێ مانگ لەوێ مامەوە، بەڵام ئیتر بەرگەی ئەوەم نەگرت. نە مووچە و نە هەواڵی ئەو بەڵێنانەی کە دابوویان. تەنها کارتێکی لاینەریان پێدام کە ئاماژەیە بۆ پشتگیری من، دواتر ناردیانم بۆ شاری سلێمانی.
پرسیار: دوای گواستنەوەت بۆ سلێمانی بارودۆخی ژیانت چۆن بوو؟
کازم موتاعی: لە سلێمانی ئیتر ئەندامی فەرمی کۆمەڵە نەبووم. من تەنها کەسێکی تەنیا بووم کە کارتێکی لاینگەری بێسوودم هەبوو. من وەک کرێکار دەستم بە کار کرد و هەرچی لە توانامدا بوو کردم. هەروەها بۆ ماوەیەک لە بازاڕدا شتم دەفرۆشت. تێچوونەکان زۆر بوون و شوێنێکی گونجاوم نەبوو بۆ خەوتن. هەمیشە لە ژێر فشاردا بووم، هیچ کام لە بەرپرسانی کۆمەڵەش گرنگییان پێ نەدەدام. وەک ئەوە وابوو تەنها گرنگی بەو سێ مانگە بدەن و دوای ئەوە من ئیتر گرنگیم پێ نەدا. بە کردەوە کارتێکی بێ بەهایان بەجێهێشتبووم! کەس گرنگی بە ئەندامەکان نەدەدا و ئەوانیش گرنگییان بە ژیانی ئێمە نەدەدا. ئێمە هیچ مافێکمان نەبوو، تەنانەت بیرمان لە بەڵێنی کۆچکردن بۆ ئەوروپا نەدەکردەوە.
پرسیار: چی وای لێکردیت بڕیار بدەیت لە کۆمەڵە جیاببیتەوە و خۆت تەسلیم بکەیت؟
کازم موتاعی: خاڵی وەرچەرخان بۆ من ئەو کاتە بوو کە چوومە یەکێک لە کۆبوونەوەکانی کۆمەڵە لە سلێمانی. لەو کۆبوونەوەیەدا یەکێک لە فەرماندەکان ڕایگەیاند کە کەمپەکان مەترسی هێرشیان لەسەرە لە لایەن ئێرانەوە و پێویستە هەموو هێزەکان تەنانەت لایەنگرانیش بگەڕێنەوە بۆ بارەگای سەرەکی. لەو ساتەدا، بڕیارم دا. گوتم نە شەڕ دەزانم و نە بە دوای سیاسەتدا دەگەڕێم. من تەنیا بۆ پارچە نانێک هاتوومەتە ئێرە و نامەوێت لە پێناو شتێکدا بمرم کە باوەڕم پێی نییە، کۆمەڵە بەهای ژیانی ئێمەی نەبوو؛ بۆچی ژیانی خۆم بدەم لە پێناویدا؟! دوای ماوەیەک کە تێگەیشتم دۆخەکە هێور بووەتەوە، بڕیارمدا بگەڕێمەوە. بە سەختییەکی زۆرەوە پەیوەندیم کرد و دواجار لە ساڵی 2024دا تەسلیم بووم.
پرسیار: دوای گەڕانەوەت بۆ ئێران ڕووبەڕووی چ جۆرە مامەڵەیەک بوویتەوە؟ ئایا تووشی هیچ کێشەیەک بوویت؟
کازم موتاعی: بە پێچەوانەی ئەوەی کە هەمیشە لە کۆمەڵەدا پێمان دەگوترا، ئەشکەنجە نەبووە. هیچ مامەڵەیەکی توند و سووکایەتیم نەبینی. تەنها چەند لێکۆڵینەوەیەکی ڕۆتینی هەبوو، ئەمەش شتێکی ئاسایی بوو، چونکە ئاخر من بە شێوەیەکی نایاسایی وڵاتم بەجێهێشتبوو. لە کۆتاییدا تەنها غەرامەیەکی بچووکیان پێدام بەهۆی ڕۆشتنم بە شێوەیەکی نایاسایی، کە بەس دادپەروەرانە بوو. دوای ئەوە یارمەتیان دام بۆ ژیان. ئێستا جارێکی تر وێنە دەگرم و کار دەکەم و لەگەڵ منداڵەکانم. هەرچەندە زۆرم نییە، بەڵام ئارامم و چیتر بەدوای ڕزگاربوون لە ژیان ناگەڕێم.
پرسیار: ئەگەر کەسێک لە دۆخێکی هاوشێوەی بارودۆخی تۆدا بووایە، چ ئامۆژگاریەکت پێدەدەیت؟
کازم موتاعی: دەڵێم ئەگەر پێت وایە ئەم گروپانە ڕێگای ڕزگاربوونن، ئەوا بە قووڵی هەڵە دەکەیت. هیچ ئایندەیەک لە پشت ئەم بەڵێنانەوە نییە و تەنها ژیان و گەنجی تۆ بەفیڕۆ دەچێت. ئەگەر کێشەیەکت هەبوو هەوڵبدە لەم وڵاتەدا بەدوای چارەسەردا بگەڕێیت. لەوێش نانێکی بێبەرامبەر نییە. چووم، بینیم، بەرگەم گرت و گەڕامەوە. ئێستا دەزانم شوێنێک وەک ماڵ نییە. ئەگەر مەرجەکان سەختیش بن، دەبێت هەوڵبدەیت، بەڵام بە شێوەیەکی دروست.
