ڕۆژی جیهانی مامۆستایان دەرفەتێکە بۆ ڕاکێشانی سەرنج بۆ ڕۆڵی ژیانی مامۆستایان لە کوردستانی ئێران؛ ئەوانەی کە بە پەروەردەکردنی منداڵان و هەرزەکاران نەک تەنها زانیاری زانستی دەگوازنەوە بەڵکو بەرگریان لێدەکەن بەرامبەر بە مەترسی دامەزراندنی لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە.
دکتۆر زانا سادقی
پەروەردەی کوالیتی تەنها مافێکی بنەڕەتی هەموو منداڵێک نییە، بەڵکو ئامرازێکی سەرەکییە بۆ گەشەپێدانی کۆمەڵایەتی و کەمکردنەوەی نایەکسانی و ڕێگریکردن لە توندوتیژی و توندڕەوی. ئه م واقیعه له ناوچه سنووری و بێبه شه کانی وه ک کوردستانی ئێراندا زیاتر به ڕچاو ده که وێت، که ئاڵه نگه کۆمه ڵایه تی و ئابووری و ئه منییه کان بارودۆخی په ڕوه ڕده یی زۆر ئاڵۆزتر ده که ن.
ڕۆژی جیهانی مامۆستایان دەرفەتێکە بۆ داننان بە ڕۆڵی گرنگی مامۆستایان لە پەروەردەکردنی نەوەیەکی ئاگادار و خۆڕاگر و بەرپرسیار. مامۆستایان لە کوردستانی ئێران، بەدەر لە تەنها پەروەردە، ڕۆڵی کۆمەڵایەتی و پەروەردەیی دەگێڕن کە دەتوانێت ڕێگری لە دامەزراندنی منداڵان و هەرزەکاران بکات بۆ گرووپە چەکدار و توندڕەوەکان.
گرنگی ڕۆژی جیهانی مامۆستایان و ستانداردە جیهانیەکان
ڕۆژی جیهانی مامۆستایان لە ساڵی ١٩٩٤ەوە بەڕێوەدەچێت و یادی پەسەندکردنی ڕاسپاردەی یونسکۆ و ڕێکخراوی کار لە ساڵی ١٩٦٦ سەبارەت بە دۆخی مامۆستایان دەکاتەوە. ئەم بەڵگەنامە نێودەوڵەتییە ستانداردەکان بۆ ماف و بەرپرسیارێتی مامۆستایان، پەروەردەی سەرەتایی و گەشەپێدانی پیشەیی، دامەزراندنی کارمەند، بارودۆخی کارکردن و ژینگەی فێربوون دادەنێت.
هەروەها مەودای پشتگیری پیشەیی و ستانداردەکان بۆ مامۆستایانی زانکۆ فراوانتر بوو لەگەڵ پەسەندکردنی پێشنیاری تەواوکەر بۆ ئەندامانی فاکەڵتی خوێندنی باڵا لە ساڵی 1997. تەوەری ساڵی 2025، “داهێنانەوەی پیشەی وانەوتنەوە وەک پیشەیەکی هاوبەش”، جەخت لەسەر گرنگی هاوکاری، ئاڵوگۆڕی ئەزموون، و پشتیوانی یەکتر لە نێوان مامۆستایان دەکاتەوە، و نیشان دەدات کە پەروەردە، بەڵکو نەک چالاکیەکی تاکەکەسی بێت، پێویستی بە پێکهاتەی بەکۆمەڵ و هەماهەنگ هەیە.
ئاستەنگە پەروەردەییەکان لە کوردستانی ئێران
کوردستانی ئێران، بە تایبەتمەندییە تایبەتەکانی جوگرافی، کۆمەڵایەتی و ئابووری، ڕووبەڕووی کۆمەڵێک تەحەدای پەروەردەیی دەبێتەوە کە ڕاستەوخۆ کاریگەرییان لەسەر کوالیتی خوێندن و توانای مامۆستایان هەیە:
- هەژاری و بێبەشی ئابووری: زۆرێک لە قوتابخانەکانی ناوچە گوندنشین و سنوورییەکان ڕووبەڕووی کەمی سەرچاوەی پەروەردەیی و کەرەستە و شوێنی گونجاو دەبنەوە. ئەم کەموکوڕیانە نەک هەر کوالیتی خوێندن کەم دەکەنەوە بەڵکو فشاری دەروونی و پیشەیی مامۆستایان زیاد دەکەن.
- نائەمنی و هەڕەشەی گروپە چەکدارەکان: بوونی گروپی چەکداری چالاک لە هەندێک ناوچە مەترسی لەسەر ئاسایشی قوتابیان و مامۆستایان دروست دەکات و ژینگەی فێربوون ناسەقامگیر دەکات.
- دەرفەتی گەشەپێدانی پیشەیی سنووردار: زۆرێک لە مامۆستایان دەستڕاگەیشتنیان بە خوێندنی بەردەوام، تۆڕکردن لەگەڵ هاوکاران و پێکهاتەی پشتیوانیدا نییە، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی هەستکردن بە گۆشەگیری و کەمبوونەوەی پاڵنەرەکانی پیشەیی.
- نەبوونی مافەکانی مرۆڤ و پەروەردەی کارامەیی کۆمەڵایەتی: لە زۆرێک لە قوتابخانەکاندا پەروەردەی فەرمی لە بواری مافی مرۆڤ و هاووڵاتیبوون و کارامەیی ژیان سنووردارە. مامۆستایان لەم جۆرە بارودۆخانەدا ڕۆڵێکی پەروەردەیی و کۆمەڵایەتی فراوان دەگرنە ئەستۆ کە دەتوانێت کاریگەری لەسەر توانای منداڵان و هەرزەکاران هەبێت بۆ بەرەنگاربوونەوەی توندڕەوی.
ڕۆڵی مامۆستایان لە ڕێگریکردن لە توندڕەوی
چەندین لێکۆڵینەوە دەریدەخەن کە کەمی پەروەردە و سنووردارکردنی دەستڕاگەیشتن بە زانیاری و نەبوونی کارامەیی کۆمەڵایەتی بەشدارن لە دامەزراندنی منداڵان و هەرزەکاران بۆ گروپە چەکدارەکان. مامۆستایان دەتوانن کاریگەری ڕاستەوخۆیان هەبێت لەسەر ڕێگریکردن لەم ڕەوتە لە ڕێگەی کردەوەی ئامانجدار و بەردەوامەوە:
- پەرەپێدانی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و توانای چارەسەرکردنی کێشەکان: بە چاندنی توانای شیکاری و بڕیاردانی خوێندکاران، مامۆستایان توانایان پێدەدەن بەرەنگاری پڕوپاگەندەی گروپە چەکدار و توندڕەوەکان ببنەوە.
- بەهێزکردنی شوناسی کۆمەڵایەتی و هەستکردن بە سەربەخۆیی: دروستکردنی هەستی متمانە بەخۆبوون و باوەڕبوون بەخۆبوون و سەربەخۆیی بە کۆمەڵگا دەتوانێت منداڵ و هەرزەکاران لە ڕێگا توندوتیژییەکان دوور بخاتەوە.
- دروستکردنی ژینگەیەکی فێرکاری سەلامەت و پاڵپشت: ژینگەیەک کە خوێندکاران هەست بە سەلامەتی و بەها و پشتگیریکردن بکەن، لاوازییان کەمدەکاتەوە و دەرفەتی دامەزراندنییان لە گروپە چەکدارەکاندا سنووردار دەکات.
- پێشخستنی پەروەردەی مافی مرۆڤ و بەرپرسیارێتی کۆمەڵایەتی: بەرزکردنەوەی ئاستی هۆشیاری سەبارەت بە مافەکانی منداڵان، یەکسانی جێندەری، ئازادی ڕادەربڕین، و بەشداری کۆمەڵایەتی تیشک دەخاتە سەر ڕۆڵی مامۆستایان لە دروستکردنی نەوەیەکی ئاگادار و خۆڕاگر.
پەروەردە و دادپەروەری و گەشەپێدانی مرۆڤایەتی
پەیوەندی نێوان پەروەردە و مافی مرۆڤ لە ناوچە بێبەشەکاندا دیارە. لە کوردستانی ئێران دەستڕاگەیشتن بە خوێندنی کوالیتی سنووردار فاکتەری نایەکسانی کۆمەڵایەتی و ئابوورییە. مامۆستایان وەک نوێنەری حکومەت و دامەزراوە پەروەردەییەکان ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕن لە ئاسانکاری دادپەروەری پەروەردەیی و کەمکردنەوەی جیاکاری و پێشخستنی دەرفەتی یەکسان بۆ هەموو منداڵان.
کاتێک منداڵان و هەرزەکاران دەستیان بە خوێندنی گونجاو بگات و مامۆستایان پشتیوانی پێویستیان هەبێت بۆ گەشەپێدانی پیشەیی و دەروونی، کەمتر لە گروپە چەکدارییەکان و ڕێبازە توندڕەوەکاندا وەربگیرێن. بۆیە پەروەردەی کوالیتی ئامرازێکی ڕاستەوخۆ و کاریگەرە بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری کۆمەڵایەتی.
پێویستی پاڵپشتی و داهێنانەوەی پیشەی مامۆستایی
بۆ بەهێزکردنی کاریگەری مامۆستایان لە ڕێگریکردن لە توندڕەوی، ئەم ڕێکارانەی خوارەوە زۆر گرنگن:
- پەرەپێدانی ژێرخانی پەروەردەیی و سەرچاوەکان: تەیارکردنی قوتابخانەکان بە کتێب، تەکنەلۆژیا، تاقیگە و خزمەتگوزارییەکان، مامۆستایان دەتوانن فێرکاری کاریگەرتر پێشکەش بکەن.
- ڕاهێنان و پشتگیری پیشەیی بەردەوام: بەرنامەکانی پەرەپێدانی پیشەیی، دەرفەتی تۆڕکردن لەگەڵ هاوکاران، و دابینکردنی کارامەیی نوێی وانەوتنەوە پاڵنەر و توانای مامۆستایان زیاد دەکات.
- ژینگەی کارکردنی سەلامەت و پشتیوانیکەر: دروستکردنی ئاسایشی کار، پشتگیری دەروونی، و دەستڕاگەیشتن بە ڕاوێژکاری پیشەیی یارمەتی مامۆستایان دەدات بە فۆکەس و پاڵنەرێکی زیاتر کاربکەن.
- یەکخستنی مافەکانی مرۆڤ و پەروەردەی هاووڵاتیبوون لە پرۆگرامەکانی خوێندندا: ئەو بەرنامە پەروەردەییانەی کە جەخت لەسەر کارامەیی کۆمەڵایەتی و بەها مرۆییەکان و بەرپرسیارێتی مەدەنی دەکەنەوە، دەتوانن منداڵان لە بەرامبەر توندڕەویدا خۆڕاگر بکەن.
هاوکاری و یەکدەنگی وەک بنەمایەکی سەرەکی
تەوەری ڕۆژی جیهانی مامۆستایان ٢٠٢٥، “داهێنانەوەی پیشەی مامۆستایی وەک پیشەیەکی هاوبەش”، جەخت لەوە دەکاتەوە کە وانەوتنەوە چالاکیەکی تاکەکەسی نییە؛ پێویستی بە هاوکاری نێوان مامۆستایان، کارگێڕانی قوتابخانەکان، بنه‌ماڵه‌کان و دامەزراوە پەروەردەیی و کۆمەڵایەتییەکان هەیە. ئەم هاوکارییە کوالیتی پەروەردە بەهێز دەکات، کاریگەری پەروەردەیی زیاد دەکات، توانای ڕێگریکردن لە زیانە کۆمەڵایەتییەکان.
لە کوردستانی ئێراندا دروستکردنی تۆڕی هاوکاری لە نێوان مامۆستایان و پاڵپشتی دامەزراوە حکومی و ناحکومییەکان دەتوانێت نەوەیەکی خۆڕاگر بەرامبەر توندڕەوی و توندوتیژی پەروەردە بکات.
ڕۆژی جیهانی مامۆستایان دەرفەتێکە بۆ بەرزڕاگرتنی هەوڵ و ڕۆڵی ژیانی مامۆستایان، بەتایبەتی لە ناوچە بێبەش و سنوورییەکانی وەک کوردستانی ئێران. مامۆستایان نەک هەر زانیاری و لێهاتوویی ئەکادیمی دەگوازنەوە، بەڵکو پایەی سەرەکی پەروەردەکردنی منداڵانن بۆ ژیانێکی بەرپرسیارانە و سەلامەت و خۆڕاگر بەرامبەر بە توندڕەوی.
بۆ گەیشتن بەم ئامانجە پێویستە داڕێژەرانی سیاسەت و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی:
- پشتگیری مامۆستایان،
- دابینکردنی دەرفەت بۆ پەرەپێدانی پیشەیی و هاوکاری،
- ژینگەیەکی سەلامەتی فێربوون و سەرچاوەی پێویستیان بۆ دابین بکە،
- و پەرەپێدانی بەرنامەی پەروەردەیی لەسەر بنەمای مافەکانی مرۆڤ و لێهاتوویی کۆمەڵایەتی.
بەبێ گرنگیدانێکی جددی بە ڕۆڵی مامۆستایان و باشترکردنی بارودۆخی کارکردن و پیشەیی ئەوان، ناتوانرێت پەروەردەیەکی گشتگیر و دادپەروەرانە و بەرگری لە توندوتیژی و توندڕەوی بەدەستبهێنرێت. هەربۆیە ڕۆژی جیهانی مامۆستایان تەنیا ئاهەنگێک نییە بۆ بەرزڕاگرتنی ئەم پیشەیە، بەڵکو وەبیرهێنانەوەی گرنگی وەبەرهێنانە لە پەروەردە و پاڵپشتی مامۆستایان وەک داکۆکیکارە سەرەکییەکانی مافی مرۆڤ و ئاسایشی کۆمەڵایەتی لە کوردستانی ئێران.
