یکی از تحلیل‌های پرتکرار این روزها در رسانه‌های کُردی و همچنین رسانه‌های ترکیه به خصوص رسانه‌های وابسته به حزب حاکم، نوع نگاه و رویکرد جو بایدن به مساله کُردی در ترکیه است. آیا بایدن به ترکیه برای حمله بیشتر به کردهای سوریه چراغ سبز خواهد داد؟ آیا بر ترکیه برای رعایت بیشتر مسائل حقوق بشری در مورد کردهای ترکیه، فشار بیشتری وارد خواهد ساخت؟ دیوید رومانو و توماس جی استرانگ. اساتید مطالعات خاورمیانه در دانشگاه ایالتی میسوری در سایت عرب‌نیوز به این سوالات در قالب یک یادداشت پاسخ داده‌اند.[1]
این انتظار وجود ندارد که کاخ سفید در برابر نقض حقوق کردهای ترکیه و هدف قرار گرفتن کردهای سوریه و عراق سکوت کند. بایدن به صورت صریح اردوغان را فردی خودکامه خوانده که این نشان می‌دهد احتمال سازگاری وی با سیاست رئیس جمهور ترکیه کمتر است. تعداد قابل توجهی از کردها در ترکیه و کشورهای دیگر پایان ریاست جمهوری دونالد ترامپ را جشن خواهند گرفت. کردهای عراق هنوز فراموش نکرده‌اند که دولت وی در هنگام همه‌پرسی استقلال، آنان را به حال خود رها کرد. در همین حال، ترس ترکیه از اعتراض آمریکا به نقض حقوق بشر بی‌دلیل نیست، چون اردوغان و حزب حاکم هزاران هوادار و عضو حزب دموکراتیک خلق‌ها (ه.د.پ.) و نمایندگان آن را دستگیر و زندانی کرده است.
کردهای سوریه نیز فراموش نکرده‌اند که ترامپ در اکتبر 2019 نیروهای آمریکایی را از مرز ترکیه در شمال شرقی سوریه خارج کرد و به رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه چراغ سبز داد تا به مناطق کردی آنجا حمله و در این مناطق بسته جغرافیایی صدها هزار نفر را پاکسازی قومی کند.
نیروهای کرد در سوریه که به تازگی مبارزه موفقیت‌آمیز زمینی علیه داعش را به پایان رسانده بودند، از سوی دولت غیرقابل پیش‌بینی آمریکا مورد خیانت قرار گرفتند. درست چند روز قبل از آنکه ترامپ در یک تماس تلفنی با اردوغان برای عملیات ترکیه چراغ سبز بدهد، آمریکایی‌ها کردهای سوریه را متقاعد کرده بودند که «برای اطمینان به ترکیه» مواضع خود را در نزدیکی مرز ترکیه تخلیه کنند.
بنابراین بسیاری از کردها منتظر هستند که جو بایدن رئیس جمهور منتخب قدرت را در واشنگتن به دست بگیرد. در ترکیه، که تقریبا نیمی از جمعیت کُرد جهان در آن زندگی می‌کنند، بسیاری امیدوارند که دولت جدید بایدن آنکارا را تحت فشار قرار دهد تا عملیات نظامی خود را متوقف کند و به میز مذاکره با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) بازگردد. در 28 آوریل 2016، جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده، در جریان سفر به مرکز اقلیم کردستان در شمال عراق، با مسعود بارزانی رهبر کُرد عراق دیدار کرد. کردهای ترکیه امیدوارند اکنون که بایدن به عنوان رئیس جمهور انتخاب شده، به آنان کمک کند. حداقل، آنان امیدوارند که دولت بایدن در برابر نقض حقوق بشر در ترکیه اردوغان و حمله آن به کردها در سوریه و عراق سکوت نکند.
با توجه به سابقه دولت اوباما، که بایدن به عنوان معاون رئیس‌جمهور فعال بود، کردها ممکن است انتظار داشته باشند نسبت به ترامپ پیشرفت‌هایی داشته باشد. اما آنها نباید انتظارات بیش از حد داشته باشند.
اما نباید فراموش کنیم چگونه دولت اردوغان روند صلح کردها را در سال 2015، زمانی که دولت اوباما هنوز در قدرت بود، کنار گذاشت. در آن زمان، پیشرفت نمایش انتخاباتی ه.د.پ. در تابستان 2015 سبب شد تا اردوغان اکثریت قاطع در پارلمان را از دست بدهد. وی با اطمینان از عدم تشکیل هیچ دولتی پس از انتخابات ژوئن خبر داد و اعلام کرد در نوامبر همان سال انتخابات مجدد برگزار خواهد کرد. بین ژوئن و نوامبر، دولت اردوغان گفتگو با کردها را رها کرد و جنگ علیه پ.ک.ک را از سر گرفت. نتیجه‌ی «اتحاد حول پرچم» باعث شد حزب عدالت و توسعه اردوغان وضعیت آرای خود را در ماه نوامبر بهبود ببخشد، که با محاصره ارتش ترکیه در کل شهرهای کردنشین وضعیت این حزب بهتر شد. اردوغان پس از انتخابات در نوامبر 2015، دولت جدیدی را با حمایت حزب راست افراطی حرکت ملی (که شدیداً ضد کُردی است) تشکیل داد.
نظامی شدن رویکرد آنکارا در قبال «مسئله کرد»، پس از ائتلاف حزب عدالت و توسعه با حزب حرکت ملی بیشتر شد. در سال 2015 و 2016، تعداد زیادی از شهرهای کردنشین جنوب شرقی ترکیه به عنوان بخشی از عملیات ضد شورش با خاک یکسان شدند. در شهر جزیره، ارتش، غیرنظامیان کُرد را زنده زنده سوزاند در حالی که آنها در زیرزمین مخفی شده بودند. در شرناخ، تصاویری از نیروهای ترک منتشر شد که جسد یک فیلمساز مشهور کُرد را پشت ماشین زرهی خود می‌کشیدند. نمایندگان حزب حرکت ملی در مورد شهر نصیبین، خواستار تخریب کل شهر شدند.
جنگ شهری البته هرگز زیبا نیست و تخریب بخشی از شهر، نتیجه استراتژی جدید جنگ شهری پ.ک.ک. بود. با این حال، بسیاری از جنبه‌های اقدامات ضد شورش دولت اردوغان در سال 2015 و 2016 بسیار شدید بود و باید حداقل با سرزنش واشنگتن مواجه می‌شد.
دولت اوباما در این مدت ساکت ماند. سیاستگذاران در واشنگتن سرانجام رضایت ترکیه را برای استفاده از پایگاه‌های هوایی ناتو در ترکیه در عملیات خود علیه داعش کسب کردند و آنکارا نیز قول پیوستن به این همکاری را داد. آنچه اوباما واقعا از آنکارا دید، چند حمله هوایی کم اهمیت علیه داعش اما حملات سنگین علیه متحدان کُرد آمریکا در سوریه بود.
دولت اردوغان هرگونه حمله مرزی و حمله‌های مختلف به سوریه را به عنوان «عملیات علیه سازمانهای تروریستی در سوریه» گزارش داد که شامل داعش و نیروهای کرد سوریه بود. ترکیه حتی در این عملیات‌ها از جنگجویان سابق داعش و دیگر گروه‌های رادیکال سوریه و مزدوران نیابتی خود استفاده کرد.
در این مدت 87 فعال رسانه‌ای به اتهام حمایت از تروریسم بازداشت یا زندانی و 8500 نفر به اتهام روابط با پ.ک.ک بازداشت یا محکوم شدند. اما طبق توافقِ ترکیه با آمریکا، واشنگتن نقض حقوق بشر ترکیه علیه کردها در سوریه و ترکیه را نادیده گرفت. حتی حملات هوایی ترکیه در عراق، که در بعضی مواقع باعث کشته شدن نظامیان ارتش و غیرنظامیان عراق در مناطقی مانند سنجار شد، سبب نشد آمریکا در دوره اوباما یا ترامپ ترکیه را سرزنش کند. اگر دولت جدید بایدن به رویه های عملیاتی متداول دولت اوباما در مورد ترکیه بازگردد، ممکن است تغییرات ناچیز باشد.
اگرچه احتمالا دولت بایدن متحدان کُرد را در سوریه یا عراق مانند ترامپ به کام مرگ نخواهد فرستاد، اما ممکن است همچنان به امیدهای دروغین اعتماد به ترکیه برای کمک به مهار اسلامگرایان تندرو ادامه دهد. بسیاری در واشنگتن حتی معتقدند ترکیه هنوز هم می‌تواند در مقابله با روسیه و ایران به آمریکا کمک کند، یعنی بدون توجه به مجموعه‌ای بزرگ از شواهد همکاری ترکیه با این دو کشور در منطقه علیه دستورکار آمریکا.
از طرف دیگر، بایدن ممکن است در مقام ریاست‌جمهوری، متفاوت از معاونت ریاست جمهوری ظاهر شود. بایدن این منطقه را خوب می‌شناسد، بیش از یک بار اردوغان را خودکامه خوانده و در گذشته بارها با کردها و برای مشکلات آنها ابراز همدردی کرده است. بایدن این بار نه به عنوان معاون اوباما بلکه به عنوان رئیس جمهور می‌تواند زمینه‌های جدیدی را در مورد ترکیه و کردها ایجاد کند. در این صورت، او ممکن است با فشار به ترکیه برای رعایت قوانین حقوق بشر آغاز کند. صلاح‌الدین دمیرتاش، رهبر پیشین ه.د.پ و از امیدهای ریاست جمهوری ترکیه در سال 2018 و همچنین ده‌ها هزار مخالف سیاسی دیگر سال‌هاست که در بازداشت به سر می‌برند. در دسامبر سال 2020، دادگاه حقوق بشر اروپا حکم داد که بازداشت دمیرتاش انگیزه سیاسی دارد و بر اساس اتهامات واهی است؛ لذا او باید آزاد شود؛ اما ترکیه و اردوغان این حکم را رد کردند.
اگرچه ترکیه از موسسان این دادگاه می‌باشد، اما بارها چنین احکامی را نادیده گرفته است. یک دولت حامی حقوق بشر در واشنگتن می‌تواند کشورهایی مانند فرانسه و دیگران را در تحت فشار قرار دادن آنکارا در چنین مواردی همراهی کند.
همچنین، دولت مصمم بایدن می‌تواند آنکارا را تحت فشار قرار دهد تا به میز مذاکره با پ.ک.ک برگردد. حتی بازگشت به مذاکرات غیرمستقیم، به ویژه اگر تحت نظارت آمریکایی‌ها باشد، می‌تواند به بهبود اوضاع در ترکیه و سوریه کمک زیادی کند. کمی بیش از پنج سال پیش، جنوب شرقی ترکیه آرام بود و رهبران کُرد سوریه در حال ملاقات و همچنین همکاری با مقامات ترکیه بودند. اگر اردوغان و شرکای او در حزب حرکت ملی همچنان برای ادامه جنگ داخلی و خارجی خود قاطع باقی باشند، بایدن باید در جای دیگری به دنبال شرکایی برای آمریکا باشد. بایدن سال گذشته و برای ابراز نگرانی خود از سیاست‌های اردوغان چنین گفت: «آنچه فکر می‌کنم ما باید انجام دهیم این است که اکنون رویکرد بسیار متفاوتی نسبت به او داشته باشیم، و این امر را روشن کنیم که از رهبری اپوزیسیون حمایت کنیم … او (اردوغان) باید هزینه (این اقدامات را) بپردازد».
او در ادامه افزود «واشنگتن باید به رهبران مخالف ترکیه جسارت ببخشد تا بتوانند اردوغان را شکست بدهند. نه با کودتا، بلکه با روند انتخابات». این نوع ادبیات دولت جدید بایدن ممکن است برای تغییر محاسبات سیاست کنونی آنکارا مسیری طولانی در پیش داشته باشد.
[1]. https://newsaboutturkey.com/amp/2021/01/18/how-the-biden-presidency-might-impact-turkeys-kurdish-question/?feed_id=1517&_unique_id=600502004a55a&__twitter_impression=true
