هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییەی پەرلەمانی عێراق نەک هەر گۆڕەپانێک بۆ کێبڕکێی سیاسی، بەڵکو تاقیکردنەوەیەک بوو بۆ کورد و ڕۆڵی ئەوان لە هاوسەنگکردنی دەسەڵاتی بەغدا و گەیشتن بە سەقامگیری ناوچەکە؛ تاقیکردنەوەیەک کە پەیوەستە بە هەڕەشەی گروپە چەکدارەکان و جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی ئەمنی ئێران و عێراق.
دکتۆر زانا سادقی
هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییەی عێراق کە لە 11ی تشرینی دووەمی 2025 بەڕێوەچوو، نەک هەر کێبڕکێی نێوان لایەنە شیعە و سوننەکان، بەڵکو قۆناغێکی دیاریکەر بوو بۆ کورد و شوێنی ئەوان لە هاوکێشەکانی دەسەڵاتی بەغدا. کورد بە پشتبەستن بە ژمارەی دانیشتوان و پێگەی ستراتیژی هەرێمی کوردستان، هەمیشە پایەی گرنگ بووە لە پێکهێنانی حکومەت و بڕیاردانی گەورە لە عێراقدا، بەڵام دابەشبوونە ناوخۆییەکانی نێوان پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانی، هاوشان لەگەڵ فشارە ناوچەیی و ئاڵۆزییە سیاسییەکان، تاڕادەیەک ڕۆڵی تەقلیدییان کەمکردووەتەوە. هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییە دەریخست کە کورد هێشتا یەکلاکەرەوەیە، بەڵام بۆ ئەوەی سەنگی خۆی لە بەغدا بپارێزێت، پێویستی بە پێناسەکردنەوەی پەیوەندییەکانی ناوخۆ و ستراتیژی موزایەدەی لەگەڵ حکومەتی ناوەند هەیە.
بەشداری لە هەرێمی کوردستان زۆر بوو و لایەنە گەورەکان هەوڵیان دا هەڵوێستەکانیان بەهێزتر بکەن، بەڵام جیاوازی نزیکبوونەوە لە نێوان هەولێر و سلێمانی و بڵاوبوونەوەی دەنگەکان لە ناوچە جێناکۆکەکان ڕێگری لە پێکهێنانی بلۆکێکی یەکگرتوو کرد. کۆنتڕۆڵکردنی سامانی نەوت و گاز، دەستەبەرکردنی بودجەی هەرێم، و بەڕێوەبردنی ناوچە کێشەلەسەرەکان لەوانە کەرکوک، خانەقین، مەخمور لە میحوەرە سەرەکییەکانی داواکارییەکانی کورد بوون؛ داواکارییەکان کە بەبێ دیالۆگی ناوخۆیی و ڕێککەوتن لەگەڵ بەغدا ناتوانرێت بەتەواوی بەدی بهێنرێت. لە هەمان کاتدا، کارلێککردن لەگەڵ ئەکتەرە ناوچەییەکان لەوانە ئێران و تورکیا و فشارە ئابوری و ئەمنییەکان، بەتایبەتی هەڕەشەی گروپە چەکدارەکان، دۆخەکە زیاتر ئاڵۆزتر دەکەن.
لەم چوارچێوەیەدا ڕێککەوتنی ئەمنی ئەم دواییەی نێوان ئێران و عێراق گرنگییەکی زۆری هەیە. هاوکات لەگەڵ پتەوکردنی سەروەری حکومەتی ناوەندی، ڕێککەوتنەکە جەخت لەسەر چەکداماڵینی گروپە چەکدارەکان دەکاتەوە و هەوڵدەدات دزەکردنی نایاسایی هێزەکان و هەڕەشە سنوورییەکان کەمبکاتەوە. بەبێ جێبەجێکردنی ئەم ڕێککەوتنە، هەر پڕۆسەیەکی سیاسی لە بەغدا، بە دانوستان لەگەڵ کورد بۆ پێکهێنانی حکومەت یان پەسەندکردنی یاساکانی بودجە و نەوت، مەترسی فشاری نافەرمی گروپە چەکدارەکانی لەگەڵدا دەبێت. بوونی ئەو هێزانە نەک هەر مەترسی لەسەر سەقامگیری ناوخۆی عێراق دروست ناکات، بەڵکو ڕێگری دەکات لە بەدیهێنانی مافەکانی هاووڵاتیان لە ناوچە سنوورییەکان و ناوچەکە و مەودای پێشێلکردنی مافی مرۆڤ زیاتر دەکات.
بۆ پاراستنی ڕۆڵی یەکلاکەرەوەی خۆی، پێویستە کورد لە دوو بواردا توانای خۆی نیشان بدات: یەکەم: یەکگرتووتر مامەڵە بکات و دابەشبوونە ناوخۆییەکانی نێوان لایەنەکان کەم بکاتەوە، دووەم: پەیوەندی بنیاتنەر و ستراتیژی لەگەڵ حکومەتی ناوەندی و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان بۆ دەستەبەرکردنی داواکارییە یاسایی و ئابوورییەکانی هەرێم. سەرکەوتنیان لەم بوارەدا پێویستی بە تێگەیشتنێکی دروستە لە هاوکێشەی دەسەڵات لە بەغدا و پابەندبوون بە ئاشتی و سەقامگیری ناوچەیی. ئەگەرنا پێدەچێت ڕۆڵی مێژوویی ئەوان وەک یاریزانێکی سەرەکی لە سیاسەتی عێراقدا کەم ببێتەوە و کاریگەری گروپە چەکدارەکان و هێزە بیانییەکان پێگەی کورد لە دانوستانە گەورەکاندا لاواز دەکات.
هەڵبژاردنەکانی ئەم دواییە لە کۆتاییدا ئەوە دەردەخەن کە کورد هێشتا پایەیەکی گرنگی سیاسەتی عێراقە، بەڵام پێگەی ئەوان لەناو ناتەبایی ناوخۆیی و فشاری ناوچەیی و هەڕەشەی گروپە چەکدارەکاندا ناسکە. داهاتووی سیاسی کورد ڕاستەوخۆ پەیوەستە بە توانای دروستکردنی یەکگرتوویی ناوخۆیی و کەڵک وەرگرتن لە ئامرازە یاساییەکان و بەشداریکردنی کاریگەرانە لە چوارچێوەی ڕێککەوتنە ئەمنییەکان و هاوکاری لەگەڵ حکومەتی ناوەندیدا. کورد تەنیا بە گرتنەبەری ڕێبازێکی هاوسەنگ دەتوانێت نەک هەر پشکی خۆی لە دەسەڵات بپارێزێت، بەڵکو بەشداری بکات لە سەقامگیری گشتی و ئاسایشی عێراق و پاراستنی مافی هاووڵاتیان لەو ناوچانەی لەژێر کاریگەریدایە.
