چیرۆکی ڕۆزیتا نموونەیەکی ڕوونی دیاردە تاڵەکەی “منداڵانی سەرباز”ە؛ هەرزەکاران کە لەبری ئەوەی خوێندن و داهاتوویەک بەدەستبهێنن، دەکەونە تەڵەی گروپە چەکدارەکانەوە و دەبنە ئامرازی پڕوپاگەندە و سەربازی.
دیاردەی دامەزراندنی هەرزەکاران و دەستدرێژیکردنە سەر هەرزەکاران لەلایەن گروپە چەکدارە نادەوڵەتییەکانەوە بە یەکێک لە لایەنە نیگەرانکەر و شاراوەکانی پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لە ناوچەی ڕۆژئاوای وڵات دادەنرێت.
ڕۆزیتا ئەحمەدی، کچێکی هەرزەکاری خەڵکی پاوە (لەدایکبووی ئەیلوولی ٢٠٠٧) تەنیا یەکێکە لە قوربانیانی ئەم سیناریۆ تاڵە. ڕۆزیتا لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا (حوزەیرانی ٢٠٢١) لەگەڵ هاوڕێکەی (ڕۆژا شەمسه‌دینی، کە لە قوتابخانە قسەیان لەگەڵدا کردووە و بڕیاریانداوە پێکەوە بچن)، لە ماڵەوە هەڵدێن و لەلایەن ئەو گرووپە چەکدارەی ناسراو بە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێرانەوە وەرگیراون، لە ژێر کاریگەری ژینگەیەکی ناجێگیری بنەماڵەیی و فریودانی ئامانجدار لەلایەن تاکەکانی سەر بە گروپە چەکدارەکە. چیرۆکی ڕۆزیتا تەنیا نموونەیەک لە ڕەوتێکی مەترسیدارە کە تیایدا هەرزەکاران، بە تایبەت کچان، لەبری خوێندن و ژیانێکی تەندروست، دەبنە ئامرازی پڕوپاگەندە و سەربازی بۆ گروپە سیاسییەکان؛ دیاردەیەک کە نموونەیەکی تەواو و بێ کەموکوڕییە لە “منداڵانی سەرباز” و پێشێلکارییەکی گەورەی بنەماکانی مافی منداڵانە.
ڕۆزیتا ئەحمەدی لەم گێڕانەوەیەی خوارەوەدا باس لە لەدایکبوونی خۆی و ژینگەی گرژیی ماڵەوە و حەز و ئارەزووی بۆ مۆسیقا و دواجاریش ئەو پرۆسەیە دەکات کە بووە هۆی فریودان و دامەزراندنی لەلایەن کەسانی پەیوەندیدار بە حیزبی دێموکراتەوە؛ چیرۆکێکی تاڵ کە پێویستە لەلایەن دامەزراوە بەرپرسیارەکان و چالاکوانانی کۆمەڵایەتییەوە وەک هۆشدارییەکی جددی لە دژی ئامرازە نوێیەکانی دامەزراندنی کارمەند، بە تایبەت لە فەزای ئەلیکترۆنیدا لەبەرچاو بگیرێت.
ڕۆزیتا ئێستا لە پۆلی دوانزەی ئامادەیی دەخوێنێت و وەرزش دەکات و فێری ئامێری کەمانچە دەبێت. دوای ١٨ مانگ لە ئەندامێتی، دواجار لە ساڵی 2022 بە دوای بنەماڵەکەیدا گەڕایەوە وڵات.
لەدایکبوون؛ گرژی لە ماڵەوە و تەنیایی و نیگەرانی
ڕۆزیتا: من لە ١ی ئەیلولی ٢٠٠٧ لە شاری پاوە لەدایک بووم. بنەماڵەکەم لە دۆخێکی دارایی مامناوەنددا بوو، بەڵام کەش و هەوایڕۆزیتا: پلانێکی دیاریکراومان نەبوو. من و هاوڕێم ڕۆژا شەمس ئەدین زۆر قسەمان دەکرد. هەمان ئەو کەسەی کە لە ئینستاگرام پەیوەندیم پێوەکردبوو، وردە وردە دەستی بە قسەکردن لەگەڵ ڕۆژا کرد و داوای لێکردین “وەرن لە سنووردارکردنەکان ڕزگارمان بێت”. پێی گوتین تەمەن پرسێک نییە و دواتر هەموو شتێک باش دەبێت. لە ساڵی ٢٠٢١ کە تەمەنم ١٤ ساڵ و ٩ مانگ بوو، من و ڕۆژا لە ماڵەوە ڕامان کرد و بە شێوەیەکی نایاسایی سنوورمان بەزاند. تەنها جانتایەکی پشتەوە و چەند پارچە جلێکم لەگەڵ خۆم برد و هیچ بیرۆکەیەکم نەبوو کە ڕووبەڕووی چ تەحەددایەک دەبمەوە. ماڵەوە ئارام نەبوو و بێ گرژی بوو. دایک و باوکم هەمیشە ناکۆک بوون لەگەڵ یەکتر و ئەم شەڕانە کاریگەرییەکی زۆریان لەسەر من هەبوو. من هەر لە منداڵییەوە حەزم لە مۆسیقا بوو، بە تایبەتی کەمانچەم زۆر خۆشدەویست و چەند ساڵێکە فێری مۆسیقا دەبم. بەردەوام بووم لە خوێندن و ئێستا خوێندکاری پۆلی ١٢م. سەرەتا پێم وابوو ژیانم ڕێگایەکی ڕوونی هەیە، بەڵام لەناکاو شتەکان گۆڕا.
فریودان لە ئینستاگرام
ڕۆزیتا: تەنیایی و فشارەکانی ماڵەوە وای لێکردم بەدوای کەسێکدا بگەڕێم کە بتوانێت لێم تێبگات. لەم دۆخەدا ئەکاونتێکی ئینستاگرامم ناسی کە زۆر خەمخۆر و زیرەک دەرکەوت. دواتر بۆم دەرکەوت کە ئەم کەسە پەیوەندی بە حیزبی دێموکراتەوە هەیە. ماوەیەک نامەی بۆ ناردبووم، گوێی لێ بووم و گوتی: مافی خۆتە هەڵیبژێریت. بەردەوام باسی ئازادی و سەفەری ئەوروپا و پەروەردەی دەکرد. بۆ کچێکی هەرزەکار کە بێزار بوو لە دۆخی ماڵەوە، ئەم قسانە زۆر وەسوەسە بوون.
ڕاکردن لەگەڵ ڕۆژا لە تەمەنی ١٤ ساڵیدا
ڕۆزیتا: پلانێکی دیاریکراومان نەبوو. من و هاوڕێم ڕۆژا شەمسەدینی زۆر قسەمان دەکرد. هەمان ئەو کەسەی کە لە ئینستاگرام پەیوەندیم پێوەکردبوو، وردە وردە دەستی بە قسەکردن لەگەڵ ڕۆژا کرد و داوای لێکردین “وەرن لە سنووردارکردنەکان ڕزگارمان بێت”. پێی گوتین تەمەن پرسێک نییە و دواتر هەموو شتێک باش دەبێت. لە ساڵی ٢٠٢١ کە تەمەنم ١٤ ساڵ و ٩ مانگ بوو، من و ڕۆژا لە ماڵەوە ڕامان کرد و بە شێوەیەکی نایاسایی سنوورمان بەزاند. تەنها جانتایەکی پشتەوە و چەند پارچە جلێکم لەگەڵ خۆم برد و هیچ بیرۆکەیەکم نەبوو کە ڕووبەڕووی چ تەحەددایەک دەبمەوە.
پرسیار: ئایا بنەماڵەکەت زانیاریت لەسەر پەیوەندییەکانت لەگەڵ ئەو کەسە یان پلانی هەڵهاتنت هەبوو؟
ڕۆزیتا: نەخێر کەس نەیدەزانی. ترسام و پێم وابوو ئەگەر باسی بکەم، ڕێگریم لێدەکەن. هەروەها ئەو کەسە و ئەو کەسانەی کە بڕیار بوو بمانبەن هەمیشە دەیانگوت: “خەم مەخۆ، هەموو شتێک باشە، کەس بۆی دەرناچێت.” ڕاستییەکە ئەوە بوو کە ئێمە لە بنەماڵەکانمان شاردمانەوە، چونکە دەمانویست بە زووترین کات لە دۆخەکە ڕزگارمان بێت.
پرسیار: یەکەم سەرنجت چی بوو کاتێک گەیشتیتە بارەگای گروپەکە؟ ئایا ئەوەی بەڵێنیان پێدابوو لە واقیع دەچوو؟
ڕۆزیتا: بە هیچ شێوەیەک نا. هیوای ژیانێکی ئازاد و لەوانەیە بارودۆخێکی باشترم هەبوو؛ بەڵام ڕووبەڕووی واقیعێک بوومەوە کە تەواو جیاواز بوو: ژیانێک لە ژێر کۆنترۆڵی تونددا، ڕاهێنانی سەربازی، کاری جەستەیی سەخت و چەندین سنووردارکردنی بەرکەوتن لەگەڵ جیهانی دەرەوە. هیچ بەڵێنێکی ئەوروپا و پەروەردە نەبوو. بەردەوام پێمان دەگوترا: تۆ کە لێرە گەورە دەبیت ڕۆڵێکی گرنگت دەبێت، بەڵام هیچ ڕوونکردنەوەیەکی لۆژیکی بۆ ئەمە نەبوو.
پرسیار:کاتێک بەشداریت کرد تەمەنت چەند بوو؟
ڕۆزیتا: ئەمە زۆر گرنگە و پێویستی بە ڕوونکردنەوە هەیە، من تەمەنم لە خوار ١٨ ساڵەوە بوو کاتێک چوومە ئەوێ؛ تەنانەت لە خوار تەمەنی ١٥ ساڵیشەوە. بەڵام ئەندامانی گروپەکە زۆر ئاگاداری تەمەنمان بوون. بەڵام بێباک بوون لە تەمەنی من و ڕۆژا. یەکێک لە ئەندامانی گروپەکە ڕاستەوخۆ پێی وتم: “تۆ ئەوەندە گەنج دەرناکەویت، پێگەیشتووی و دەتوانیت کار بکەیت؛ کەس گومانی نابێت”. ئەمەش بێبایەخی بە ئەنقەستیان دەرخست و لەبری ئەوەی بەرەنگاری دامەزراندنی منداڵێک ببنەوە، گەنجانی ئێمەیان قۆستەوە. ئەمە بۆ من زۆر بە ئازارە.
پرسیار: لەوێ ڕاهێنان و ڕۆتینی ڕۆژانەت چۆن بوو؟ ئایا ڕاستەوخۆ بەشدار بوویت لە میسیۆنەکاندا؟
ڕۆزیتا: ڕۆژەکان پێکهاتبوو لە ڕاهێنانی جەستەیی و سەربازی. بەیانیان زوو لە خەو هەڵدەستاین و مەشقی سەختمان دەکرد، لەوانە ئەرکی پاسەوانی و گواستنەوەی ئامێرە قورسەکان. بەردەوام بە زاراوە و بەڵێنەکانی “وەستان بۆ ئازادی” مێشکمان دەشۆردین. تەنانەت هەندێک ڕۆژ ئەرکی مەترسیدارمان پێدەسپێردرا کە بە هیچ شێوەیەک ئامادە نەبووم بۆی. ڕێگەمان پێنەدرا پەیوەندی بە بنەماڵەکانمانەوە بکەین و دەسەڵاتداران بەبێ گوێدانە تەمەنمان هیچ سنوورێکیان بۆ بەکارهێنانمان دانەناوە.
پرسیار: دۆخی تەندروستی و خۆراک و ئاسایشی کەسی چۆن بوو؟
ڕۆزیتا: بارودۆخەکە زۆر سەخت بوو. خواردنەکان بەپێی پێویست نەبوون و زۆرجار دووبارە دەکرانەوە، ئامرازی تەندروستی کەم بوو، بارودۆخی خەوتن و پشوودان خراپ بوو. هەروەها لە ڕووی ئەمنیەوە هەمیشە نیگەران بووم لەوەی ئەگەر ناڕەزایەتی دەرببڕم چیم بەسەر دێت. ئەو کەسانەی داوای ڕۆشتنیان کردبوو هەڕەشەیان لێدەکرا یان دەنگۆی دیارنەمانی هەبوو. ئەم کەش و هەوایە هەستێکی بەردەوامی نائەمنی و ترسی لە مندا دروست کرد.
پرسیار: ئایا لەوێ تووشی هەرزەکار یان کەسانی تر بوویت کە وەک تۆ تەمەنیان کەمتر بوو؟
ڕۆزیتا: بەڵێ چەند کەسێکی ترم بینی کە بە ڕوونی هەرزەکار بوون. بەشێکیان لە ناوچە جیاجیاکانی ئێرانەوە هاتبوون. قسەمان کرد و بۆمان دەرکەوت کە زۆرێکیان بە بەڵێنی کۆچبەری یان کارکردنیش فریو دراون. ئەم ئەزموونە هاوبەشە نیشان دەدات کە دامەزراندنی منداڵان و هەرزەکاران نەخشێک بووە و ڕووداوێکی هەڕەمەکی نەبووە.
پرسیار: بنەماڵەکەت چۆن زانیان و چ کارێکیان کرد؟
ڕۆزیتا: دوای ماوەیەک کە نەگەڕاینەوە، بنەماڵەکەم سەرنجی دیارنەمانی منیان دا و دەستیان کرد بە بەدواداچوون. سەرەتا پێیان وابوو هاوسەرگیریم لەگەڵ کەسێک کردووە یان لەگەڵ هاوڕێکانمدا خۆم حەشارداوە، بەڵام کاتێک هەواڵێک نەبوو، بەدواداچوونەکە جددیتر بوو. دایک و باوک و خزمەکانم هەوڵیان دا لە ڕێگەی ناوەندەکانەوە پەیوەندی بەو گروپەوە بکەن. باوکم چەند جارێک لەگەڵ نێوەندگیرەکەدا دەهات و دەهاتەوە و سەرکەوتوو نەبوو؛ بەڵام دوای هەوڵە بەردەوامەکانیان، دواجار بە یارمەتی هەندێک ناسیاو، بارودۆخێک بۆ من دروست بوو کە گروپەکە بەجێبهێڵم.
پرسیار: چۆن ڕزگارت بوو؟ ئایا توانیت بە تەنیا هەڵبێت یان بنەماڵەکەت یارمەتیت دا؟
ڕۆزیتا: ڕۆیشتنم تێکەڵەیەک بوو لە هەوڵەکانی خۆم و بەدواداچوونی بنەماڵەکەم. سەرەتا بنەماڵەکەم هەوڵیاندا لە ڕێگەی ناسیاوەکانەوە مۆڵەتی گەڕانەوە وەربگرن؛ نوێنەرەکانیان چەند جارێک چوونە ئەوێ و گەڕانەوە. دواجار دوای نزیکەی 18 مانگ و لە ساڵی 2022 و بەدواداچوونی بەردەوامی بنەماڵەکەم و هاوکاری ناسیاوێک توانیم بگوازرێنەوە بۆ سلێمانی و لەگەڵ بنەماڵەکەم لەوێ بمێنمەوە تا بتوانم بگەڕێمەوە بۆ ئێران. ئەگەر ڕاستگۆ بم زۆر ترسام، بەڵام دڵخۆش بووم کە گەڕامەوە.
پرسیار: لە ڕێگای گەڕانەوەتدا ڕووبەڕووی چ کێشەیەک بوویتەوە؟ تەحەددای دەروونی و کۆمەڵایەتی چین؟
ڕۆزیتا: تەحەددیاتەکان زۆر بوون. سەرەتا ئەزموونی تاڵ و سترێسی دەروونی زۆرم هەبوو. ترس، هەستکردن بە خیانەت، شەرم بۆ ڕاکردن لە بنەماڵەکەم و دڵەڕاوکێی بەردەوام. کە گەڕامەوە کۆمەڵگا و تەنانەت هەندێک ناسیاو بە گومانەوە سەیری منیان دەکرد. خوێندنم تێکچوو و ماوەیەکی پێچوو تا گەڕامەوە بۆ پۆل. لە ڕووی دەروونییەوە هێشتا چەند ساتێک هەیە کە کابوس دەبینم یان لە دەنگە دەنگە بەرزەکان دەترسم. بەڵام بە تێپەڕبوونی کات هەوڵمدا ژیانێکی ئاسایی بنیات بنێمەوە.
پرسیار: ئێستا چۆن دەژیت؟ خوێندن، کار، یان خولیاکانت چین؟
ڕۆزیتا: ئێستا دیسان لە پاوە دەژیم و هەوڵ دەدەم درێژە بە خوێندن بدەم. ئێستا لە قۆناغی ١١ و ١٢ لە هەمان کاتدا دەخوێنم. مۆسیقا بۆ من پەناگەیەک بووە؛ بەردەوام بووم لە ژەنینی کەمانچە و ئەمەش یارمەتیدەرێکی گەورە بووە بۆ ئارامیی دەروونیم. هەوڵ دەدەم لە ڕێگەی خوێندن و کارە بچووکەکانەوە سەربەخۆ بم.
پرسیار: ئایا لە پەیوەندیدایە لەگەڵ ڕۆژا؟ بارودۆخی ئەو کچە چییە؟
ڕۆزیتا: بەداخەوە پەیوەندیم لەگەڵ ڕۆژا نەماوە. ئەویش لە هەمان کاتدا لەگەڵ من چووە ئەوێ و ڕێگاکەی کەمێک جیاواز بوو. لە ڕێگەی ناوەندەکانەوە بیستوومە کە ئەویش لە کۆتاییدا گەڕاوەتەوە ماڵەوە، بەڵام هیچ وردەکارییەکی زیاترم لەبارەی بارودۆخەکەیەوە نییە. من نیگەرانم لێی و هیوادارم دۆخەکەی باش بێت.
پرسیار: ئایا لەوێ توندوتیژیت بۆ کراوە؟
وەڵام: ئەمە پرسیارێکی زۆر هەستیارە بۆ من و بە ئازارە بیڵێم. خۆشبەختانە پێویست ناکات وردەکارییەکان ئاشکرا بکەم، بەڵام تووشی فشاری دەروونی و بارودۆخی هەڕەشەئامێز بووم کە تا ئێستاش کاریگەرییان لەسەر من هەیە. گرنگترین شت ئەوەیە کە لە تەمەنی هەرزەکاریدا ئازارمان دەدرا و بووینە ئامرازێک بۆ ئامانجی گروپەکان.
پرسیار: گەورەترین پەشیمانیت چییە؟
ڕۆزیتا: گەورەترین پەشیمانی من ئەوەیە کە بە سادەیی باوەڕم هەبوو و بەهۆی تەمەنی بچووکمەوە گروپەکان سوودیان لە لاوازی من وەرگرت. خۆزگە زووتر کەسێک ئاگاداری بکردایەتەوە یان بنەماڵەکەم دەیانزانی چۆن مامەڵە لەگەڵ کێشە دەروونییەکانمدا بکەن بۆ ئەوەی بەدوای چارەسەری مەترسیداردا نەگەڕام.
پرسیار: ئەگەر پەیامێکت هەبوایە بیدەیت بە هەرزەکاران و بنەماڵەکان، چی دەڵێیت؟
ڕۆزیتا: من بە هەرزەکاران دەڵێم: “متمانە بە بەڵێنە وەسوەسەئامێز و سەیرەکان لە سۆشیال میدیادا مەکەن؛ ژیان و داهاتووتان بەنرخن. ئەگەر ناکۆکییەک لە بنەماڵەکەتدا هەبوو، داوای یارمەتی بکە — لەگەڵ مامۆستایان، ڕاوێژکاران، یان کەسانی متمانەپێکراو قسە بکە. هیچ بەڵێنێکی ئاسان شایەنی ئەوە نییە سەلامەتی و پەروەردەی خۆت لەدەست بدەیت.” هەروەها ئامۆژگاری بنەماڵەکان دەکەم: “گوێ لە منداڵەکانتان بگرن و فەزای گفتوگۆ دروست بکەن بۆ ئەوەی هەرزەکاران بەدوای چارەسەری مەترسیداردا نەگەڕێن.”
پرسیار: ئایا هیچ ڕێوشوێنێکی یاسایی یان ڕاپۆرتێکی فەرمی بەرامبەر ئەو گروپە یان ئەو کەسانە گیراوەتەبەر کە ئێوەیان فریوداوە؟
وەڵام: بنەماڵەکەم لەم بوارەدا هەندێک هەوڵیان دا، بەڵام بەدواداچوونی یاسایی و فەرمی زۆر قورسە، بەتایبەتی کاتێک زۆرێک لەو پرۆسانە لە دەرەوەی وڵات و لەژێر پەردەی گروپە چەکدارەکاندا ڕوودەدەن. زۆربەی کاتەکانمان لەسەر گەڕانەوە و باشترکردنی دۆخەکەم بوو، بەڵام هیوادارم لە داهاتوودا بەدواداچوونی یاسایی بتوانرێت ڕێگری لە دامەزراندنی منداڵان بکرێت.
پرسیار: ئەمڕۆ چی بەلای تۆوە گرنگترە؟
ڕۆزیتا: دروستکردنی ژیانێکی سەربەخۆ و دڵنیا بۆ من زۆر گرنگە. من دەمەوێت بەردەوام بم لە خوێندن و بەدوای کمانچەکەمدا بگەڕێم و کارێک بدۆزمەوە بۆ ئەوەی چیتر وابەستەی کەس نەبم. هەروەها خۆزگە دەخوازم ئەزموونەکانم لەگەڵ کەسانی تردا باس بکەم تا ڕەنگە کەسێک کەمتر فریو بخرێت.
پرسیار: ئەگەر پێویست بکات دوا قسە بکەیت کە خوێنەر بە دڵنیاییەوە دەبێ بزانێت، ئەوە چی دەبێت؟
ڕۆزیتا: شتێک کە پێویستە ئاماژەی پێبدەین ئەوەیە کە دامەزراندنی منداڵ و هەرزەکاران بە بەڵێنی ناڕاستەوە واقیعێکی تاڵە. زۆرجار گروپەکان دەستبەرداربوون لە تەمەن دەقۆزنەوە و هەرزەکارانی وەک من وەک کرێکار یان سەرباز بەکاردەهێنن. تکایە ئاگاداربن و گوێ لە هۆشدارییەکان بگرن. فەزای ئەلیکترۆنی دەتوانێت هەم یارمەتیدەر بێت و هەم هەڕەشەش.
