ئایندەی کورد لە سەرووی هەموو شتێکەوە پەیوەستە بە کۆتاییهێنان بە ئیستغلالکردنی سیاسی تیرۆر و گرنگیدان بە مافی قوربانییەکان؛ ئەگەرنا سووڕی توندوتیژی بەردەوام دەبێت.
زیاتر لە چوار دەیە چالاکیی چەکداریی پەکەکە و لقەکانی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا توندوتیژی و توندڕەوی و ناسەقامگیری لە ناوچە کوردنشینەکاندا بڵاوکردووەتەوە. ئەم گرووپانە نەک هەر نەیانتوانیوە هیچ شتێک بۆ کورد دەستەبەر بکەن، بەڵکو بە کردەوەی تیرۆریستی و فریودانی گەنجان و ئیستغلالکردنی ئایدیالیزم و دادپەروەری ژنانی کورد هەزاران هاوڵاتی مەدەنییان لە ئێران و عێراق و تورکیا و سوریا کوشتووە.
لە کۆی زیاتر لە ٧٠٠ هاووڵاتی ئێرانی کە کوژراون، لە سەدا ٨٦ کوردی سوننە بوون. بەکارهێنانی ڕێکخراوی منداڵانی سەرباز، دابەشکردنی مادەی هۆشبەر، دروستکردنی گروپی توندوتیژ لە ئەوروپا، توندوتیژی دژی ژنان و ڕەشبگیری ئابووری، تەنها هەندێک لە کردەوە تاریکەکانی پەکەکە و پژاک و لقەکانیانن.
ڕۆڵی ئەوروپا و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان
سەرەڕای ئەم تاوانانە، بەشێک لە حکومەتە ڕۆژئاواییەکان و ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان نەک هەر نەیانتوانیوە بەرپرسیارێتی پێویست بەرامبەر بە قوربانیانی تیرۆر لە ئەستۆ بگرن، بەڵکو زەمینەیان بۆ چالاکی و شەرعیەتدان بەو گروپانە ڕەخساندووە. ئەورووپا بە پێچەوانەی بانگەشەی مافی مرۆڤ، ئەم گرووپانەی وەک ئامرازێک لە دژی وڵاتانی ناوچەکە بەکار هێناوە.
سەرکردەکانی پژاک و بەشێک لە گروپە چەکدارە کوردییەکان لە ئەوروپا دەژین و میدیا و تۆڕیان هەیە و کۆبوونەوەی خۆیان ئەنجام دەدەن.
تۆڕی دابەشکردنی پەکەکە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست
ئەمڕۆ پەکەکە تەنها گروپێک نییە کە ناوەندەکەی لە تورکیادایە. لقەکانی لە عێراق و سوریا و ئێران چالاکن. پژاک لە ئێران و قه‌سه‌ده لە سوریا و پێکهاتە هاوشێوەکان لە عێراق بە شێوەیەکی کاریگەر چەکی پەرشوبڵاوی هەمان ڕێکخراوی ناوەندین.
سەرەڕای ئەوەی کە پەکەکە لەلایەن ئەمریکا و ئەوروپاوە وەک گرووپێکی تیرۆریستی خراوەتە لیستی گرووپێکی تیرۆریستییەوە، نووسینگە و کۆبوونەوەکانی بە ئازادی لەسەر خاکی ئەو وڵاتانە بەڕێوەدەچن. ئەم دژایەتییە ئەوە دەردەخات کە تیرۆر زیاتر ئامرازێکی جیۆپۆلەتیکییە بۆ زلهێزەکان نەک هەڕەشەیەکی ئەمنی.
قوربانییە ڕاستەقینەکانی په‌که‌که
پەکەکە و لقەکانی بانگەشەی بەرگری لە کورد دەکەن، بەڵام واقیعی سەر زەمینەکە دژایەتی ئەم بانگەشەیە. زۆرینەی قوربانیانی ئۆپەراسیۆنەکانیان کوردی سوننە بوون. منداڵانی کورد لە لایەن پەکەکە و پژاکەوە بە زەبری هێز یان فێڵکردن وەرگیراون و وەک سەرباز ئیستغلال کراون. هەروەها ژنان و کچانی کورد تووشی توندوتیژی و دەستدرێژی سێکسی و بێبەشییەکی توند بوون.
لە ئێران ناوچە کوردنشینەکان یەکێک لە نزمترین پێوەرەکانی گەشەسەندنیان هەیە. ساڵانێک لە ململانێ و تیرۆر و ڕفاندنەکان بووەتە هۆی ئەوەی کە ڕوانگەیەکی ئەمنی بۆ ئەم ناوچانە هەبێت و پرسە گەشەسەندووەکان لە دابەزینێکی نزمدا بەجێهێشتووە.
ئیستغلالکردنی دەسەڵاتە ناوچەیی و دەرەوەی هەرێم
زۆرجار حکومەتە هەرێمایەتی و ترانس هەرێمییەکان بە چاوێکی هەلپەرستانە سەیری پەکەکە و لقەکانییان کردووە. ئەمریکا وێڕای هەوڵدان بۆ ئاشتی لە نێوان تورکیا و پەکەکە، لە ڕێگەی سیناتۆرەکان و بە ئاراستەکردنی پژاک ڕۆڵی لە دژی ئێران بینیوە. هەندێک لە ڕاپۆرتەکان باس لەوە دەکەن کە ئیسرائیل ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لقەکانی سەر بە پەکەکە بۆ کردەوەی تیرۆریستی دژ بە ئێران بەکار هێناوە.
ئەم دوو سیاسەتانە قوربانییان پشتگوێ خستووە و سووڕی توندوتیژییان بەردەوام کردووە.
بێکردەوەیی دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان
نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەنجوومەنی ئاسایش و دامەزراوەکانی مافی مرۆڤ هێشتا وەڵامێکی جددییان بۆ تاوانەکانی دژی خەڵکی مەدەنی نیشان نەداوە. دادگای تاوانی نێودەوڵەتی تا ئێستا لێپێچینەوەی لەگەڵ سەرکردەکانی پەکەکە نەکردووە. هەروەها ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان تەنیا بە ڕاپۆرتی وردە وردە ڕازی بوون. ئەم بێکردەوەیە ساڵانێکە قوربانیانی بێ دادپەروەری کردووە.
سەدان گەنج لەناو قەوارەی پەکەکەدا دیارنەماون و خێزانەکانیان تا ئێستاش لە دۆخێکی نادیاردان.
پێگەی لقەکان و داهاتووی ئاشتی
ڕاگەیاندنی داماڵینی چەک لەلایەن عەبدوڵا ئۆجالانەوە بە جددی وەرنەگیرا. قه‌سه‌ده بۆتە قۆڵێکی ئەمریکا لە سوریا، لەگەڵ ڕژێمی نوێی سوریا ناکۆکە و ناوەندگەرایی بەرزاییەکانی جۆلانی قبوڵ ناکات. هەروەها پژاک لە ئیسرائیل نزیک بووەتەوە و چەکەکانی دانانێت. لەم دواییانەدا کردەوەی تیرۆریستی لە ڕۆژئاوا و باکوری ڕۆژئاوای ئێران دەستیپێکردەوە.
لقە پەرشوبڵاوەکانی پەکەکە لە سەرکردە زیندانیکراوەکەیان زیاتر ملکەچی دەسەڵاتە دەرەکیەکانن. ئایندەی ئاشتی بەردەوامی کورد زۆر نادیارە.
ڕۆڵی چالاکانی مافی مرۆڤ و ڕێکخراوە ناحکومییەکان
چالاکانی مافی مرۆڤ پێیان وایە حکومەتەکان دەبێ واز لە تێڕوانینی ئامرازیی خۆیان بۆ ئەو گرووپانە بهێنن و بەرپرسیارێتی خۆیان بەرامبەر بە قوربانییەکان قبوڵ بکەن. ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان دەبێ بە جددی بەدواداچوون بۆ کەیسەکانی وەک بەکارهێنانی منداڵانی سەرباز و توندوتیژی دژی ژنان و کوشتنی خەڵکی مەدەنی بکەن. هەروەها ڕێکخراوە ناحکومییەکان دەتوانن ڕۆڵێکی سەرەکی بگێڕن لە بەڵگەنامەکردنی پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ و پشتیوانیکردنی قوربانییەکان.
قوربانییەکان لە ناو ڕوناکیدا
پارتی و لقەکانی، لەبری ئەوەی نوێنەرایەتی داواکارییەکانی کورد بکەن، بوونەتە بەربەستێکی جیددی لەبەردەم گەشەکردن و ئاسایشیان. قوربانییەکان بە تایبەتی ژنان و منداڵان و کوردی سوننە لە بێدەنگی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا جێهێڵراون. ئایندەی کورد پەیوەستە بە کۆتایی هێنان بە ئیستغلالکردنی سیاسی تیرۆر و گرنگیدان بە مافی قوربانییەکان. ئەگینا سووڕی توندوتیژی بەردەوام دەبێت و قوربانیی زیاتر لەدوای خۆیان بەجێدەهێڵن.
