ئەسرین کازمی: باوکم زۆر توند و تیژ بوو، بەتایبەتی لەگەڵ من وەک کچێک
ڕاکردن لە ماڵەوە وەک دیاردەیەکی کۆمەڵایەتی هەمیشە لە ژێر کاریگەری چەندین هۆکاردایە کە ڕەنگە پێویستی بە پشکنینی قووڵتر هەبێت لە بواری نەخۆشیناسی کۆمەڵایەتیدا. لەم پێوەندییەدا چیرۆکی ئەسرین کازمی (ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری دێموکرات، لە دایکبووی ساڵی ١٩٩٦ لە شاری سنە، کچی مستەفا) نموونەیەکی ڕوونی تەحەددای بنەماڵەیی و کۆمەڵایەتییە کە دەتوانێ شیکاری کۆمەڵناسی و نەخۆشیناسیی لێبکەوێتەوە. خاتوو کازمی بەهۆی ناکۆکی خێزانی و ئەو سنووردارکردنانەی کە لەلایەن باوک و براکەیەوە سەپێنراوە، بڕیار دەدات لە ماڵەوە ڕابکات. ئەم کردارە نەک هەر ئاماژەیە بۆ ناڕازیبوونی تاک لە دۆخی ئێستا، بەڵکو بە جۆرێک شکست لە پەیوەندی خێزانی و بێتوانایی لە چارەسەرکردنی کێشەکانی نێوان کەسەکاندا دەردەبڕێت. لە ڕوانگەی کۆمەڵناسیەوە ئەم ڕووداوە دەتوانێت ببێتە هۆی پشکنینی ئەو پێکهاتە کۆمەڵایەتی و کولتوورییانەی کە خێزانەکان بەڕێوەدەبەن و چۆن کاریگەرییان لەسەر ڕەفتاری تاکەکەسی هەیە. ئەو سنووردارکردنانەی کە ئەسرین ڕووبەڕووی بووەوە دەتوانێت نوێنەرایەتی شێوازەکانی دەسەڵات و کۆنترۆڵکردن بکات لە خێزانەکەدا و ئاماژە بەوە بکات کە چۆن فشارەکانی خێزان دەتوانن تاکێک بەرەو هەڵبژاردنی مەترسیدار ببات. هه ڕوه ها ململانێی بۆ دۆزینه وه‌ی کار له باکووری عێراق و ڕووبه ڕووبوونه‌وه‌ی کێشه‌ی ئابووری ده‌توانێت به پرسه ئابووری و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له کۆمه‌ڵگه جیاجیاکاندا بپشکنێت و نیشان بدات که چۆن هه ژاری و بێکاری ده توانێت خه‌ڵک به‌ڕه‌و گرووپه چه‌کدار و مه‌ترسیداره‌کان ببات. دواجار گەڕانەوەی ئەسرین کازمی بۆ ئێران بە هاوکاری دایک و باوکی دەتوانێت ئاماژە بێت بۆ پۆتانسێلی دووبارە بنیاتنانەوەی پەیوەندی خێزانی و هەروەها پێویستی پاڵپشتی کۆمەڵایەتی بۆ کەسانی لەم جۆرە بارودۆخانەدا. ئەمەش نەک تەنها جەخت لەسەر پێویستی پاراستنی کۆمەڵایەتی دەکات، بەڵکو تیشک دەخاتە سەر پێویستی دروستکردنی ژینگەیەکی سەلامەت و پاڵپشت بۆ گەنجان بۆ ڕێگریکردن لە ڕوودانی ئەم جۆرە قەیرانانە.
شایەنی باسە خاتوو کازمی لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٢ بە هۆی ناکۆکی لەگەڵ بنەماڵەکەی و بۆ دەربازبوون لە فشاری باوک و براکەی لە ماڵەوە هەڵاتووە. لە ٤ی ئایاری ٢٠٢٢ بە شێوەیەکی یاسایی لە ڕێگەی مەرزی باشماقەوە وڵاتی بەجێهێشت و چووە باکوری عێراق. سەرەتا بەنیازی ئەوە بوو لەوێ کارێک بدۆزێتەوە و داهاتێکی سەربەخۆی هەبێت، بەڵام بەهۆی نەتوانینی دۆزینەوەی کارێکی گونجاو و گرانی تێچووی ژیان و مانەوەی دوو ڕۆژ لە هۆتێلێک لەم ئامانجەدا سەرکەوتوو نەبوو. لەوێ بە ڕێنمایی ئەندامێکی تاقمی دێموکرات (الناز مەنبەری) نزیک بووەوە لەو گروپە و وەرگیرا. ٨ ڕۆژ لە پێشوازیدا بوو. دواجار دایک و باوکی چوونە باکوری عێراق و پێش ئەوەی ئەسرین بنێردرێتە مەشق و ڕاهێنان، ڕێکخستن بۆ ئازادکردنی لە گروپەکە و ئەسرینیان لەگەڵ خۆیان هێنایەوە بۆ وڵات.
پرسیار: بۆ دەستپێکردن، تکایە باسی خۆت و خێزانەکەت و بارودۆخی ژیانمان بۆ بکە.
ئەسرین کازمی: من خەڵکی سنەم و لە بنەماڵەیەکی نەریتی گەورە بووم. باوکم زۆر توند و تیژ بوو، بەتایبەتی وەک کچێک بەرامبەرم. هەموو شتێک هەر لە سەرەتاوە لە ژێر کۆنتڕۆڵدا بوو؛ چی لەبەر بکەین، بۆ کوێ بچین و تەنانەت لەگەڵ کێ قسە بکەین. براکەم وەک باوکم هەڵسوکەوتی دەکرد و هەندێکجاریش توندتر بوو. ئەم دۆخە وای لێکردم هەست بکەم کە شوێنی هەناسەدانم نییە. هەموو ژیانم بە بۆچوونەکانیان مەرجدار بوو و مافی هیچ شتێکم نەبوو. وەک کۆیلەیەک مامەڵەم لەگەڵ دەکرا! تا پۆلی سێیەمی ناوەندی نەمتوانی بەردەوام بم لە خوێندن، چونکە بارودۆخی دارایی و سنووردارکردنی خێزان ڕێگەی نەدەدا. هەمیشە خەونم بەوە دەبینی سەربەخۆ بم و لەسەر دوو پێی خۆم بوەستم. تەنانەت کارێکی سادەش بۆ من بەس بوو. بەڵام لە ماڵەکەماندا تەنانەت ئەو ئاواتەش زۆر بوو.
پرسیار: چی ڕوویدا کاتێک بڕیارت دا لە ماڵەوە ڕابکەیت؟ بە دڵنیاییەوە ئەم بڕیارە ئاسان نەبوو؛ بەتایبەت بۆ تۆ وەک کچێک و ئەو هەموو سەرپەرشتی و توندییە!
ئەسرین کازمی: ڕاکردن لە ماڵەوە بەڕاستی کارێکی ئاسان نەبوو. بەڵام کاتێک باوکم بۆ جاری بێشومار هێرشی کردە سەرم لەسەر پەیوەندییەکی تەلەفۆنی ئاسایی بۆ هاوڕێیەکم، تەنانەت ئەگەر کچیش بووبێت، ئیتر نەمتوانی وەریبگرم. هەستم دەکرد خنکانم. کەس نەیپرسی چیم دەوێت. ژیانم بە تەواوی بەدەست کەسانی ترەوە بوو. هیچ کۆنتڕۆڵێکم بەسەر خۆمدا نەبوو! بۆیە بڕیارمدا ڕابکەم، نەک بۆ چێژ، بەڵکو بۆ مانەوە. بەیانییەک زوو بەبێ ئەوەی بە کەس بڵێم، شتەکانم کۆکردەوە. بە ترسێکی زۆرەوە چوومە سنووری باشماق. بەڵگەنامەکانم هەبوو، بۆیە توانیم بە شێوەیەکی یاسایی وڵات بەجێبهێڵم. مێژووەکەیم لەبیرە؛ مانگی ئایاری ٢٠٢٢ بوو.
پرسیار: بۆچی بەڕاستی وڵاتت بەجێهێشت؟ ئەگەر مەبەستت هەڵهاتن بوو، دەتوانی بچیتە تاران. بۆچی هەرێمی کوردستان؟ ئایا بەڕاستی ویستت بچیتە ناو دێموکرات یان گروپە چەکدارەکانی تر؟
ئەسرین کازمی: بە هیچ شێوەیەک نا. هەرگیز نەمدەویست بچمە ناو گروپێکی چەکدارەوە! من لە کوێم و چەکەکە لە کوێیە؟ هەرگیز بەدوای گروپێکدا نەگەڕام. ئامانجم ئەوە بوو کە لە کوردستانی عێراقدا کارێکی سادە بدۆزمەوە، وەک لە چێشتخانە یان دوکانێکدا، تەنها بۆ ئەوەی سەقفێک بەسەر سەرمدا هەبێت و بۆ یەکەمجار لە ژیانمدا خۆم بم. بەڵام واقیعەکە زۆر جیاواز بوو لە خەیاڵی من. کە گەیشتمە سلێمانی دوو شەو لە هۆتێلێکی بچوکدا مامەوە. هەموو شتێک گران بوو و هیچ کارێک نەدەدۆزرێتەوە. خەباتم دەکرد بۆ دۆزینەوە و قسەکردن لەگەڵ چەند کەسێک، بەڵام کەس ئامادە نەبوو کارێکم پێبدات. کێ متمانەی بە کچێکی گەنج دەکات؟! هەستم بە بێهیوایی و تەنیایی دەکرد.
پرسیار: ئایا لەم هەلومەرجەدا بوو کە ئێلنازت ناسی؟ بەڕاستی بەرپرسیارێتی ئەو لە گروپەکەدا چی بوو؟ چی بە تۆی وت؟
ئەسرین کازمی: بەڵێ، ئێلناز ژنێکی گەنج بوو، خۆی بە “هەڵسوڕاوی مافی ژنان” ناساند. لەو گەڕەکەدا کە بەدوای کاردا دەگەڕام، منی بینی و پێشنیاری کرد یارمەتیم بدات. نزیکبوونەوەی زۆر میهرەبان بوو و وتی تۆ کچێکی ئازایت، شەرمەزارییە بە تەنیا لێرە بیت. ئێمە وەک خوشکی گروپەکەمانین. پیاوێک نییە ئازارت بدات، هیچ حوکمێکیش تێیدا نییە. “تەنها دوای ماوەیەک دەتوانیت بچیتە ئەوروپا.” بەو پێیەی کەسم نەبوو، زوو کەوتمە ژێر کاریگەری قسەکانی. تەنانەت پێی وتم ناوی گروپەکەیان ئاشکرا مەکە چونکە لەبەر هۆکاری ئەمنی بووە! ئەم قسانە هەستێکی تایبەتی متمانەیان پێبەخشیم. هیچ بژاردەیەکم نەبوو جگە لە متمانەکردن بە ئێلناز! ناچار بووم لەگەڵیدا بم تا بتوانم کار بکەم و لەویدا بژیم.
پرسیار: دواتر چی ڕوویدا؟ ئایا تۆ چوویتە ناو پێکهاتەی گروپەوە؟
ئەسرین کازمی: بەڵێ لەگەڵ ئێلناز چوومە شوێنێکی نادیار کە دواتر بۆم دەرکەوت یەکێک لە بارەگاکانی گروپی دێموکراته. لەوێ بەناو “پێشوازی” هەبوو، چەند ژنێکی دیکەش هەبوون. شەوی یەکەم تەنها قسەمان کرد و پێیان وتم دەبێت چەند ڕۆژێک بمێنمەوە تا ڕاهێنانەکان دەست پێدەکات. بەڵام هەر لە یەکەم شەودا تێگەیشتم کە فریودراوم. هیچ نیشانەیەکی ئەو ئازادییانە نەبوو کە ئێلناز باسی کردبوو. کارلێکەکان سارد و وشک بوون، ڕێگەم پێنەدەدرا پەیوەندی بکەم، تەنانەت مۆبایلەکەمیان برد. ڕۆژی دووەم پێیان وتم کە دەبێت بەیانی زوو لە خەو هەڵسم و مەشقی سەربازی بکەم. پۆل دوای پۆل! ڕاهێنانی سەربازی زۆر قورس بوو بۆ کچێکی گەنجی وەک من. لەو ساتەوەختەوە زانیم ئەمە شوێنی من نییە، بەڵام نەمتوانی بە ئاسانی بگەڕێمەوە دواوە. هەستم دەکرد لە قەفەسێکدا گیرم خواردووە.
پرسیار: چۆن لەو قەفەسە دەرباز بوویت؟
ئەسرین کازمی: خۆشبەختانە کاتێک مۆبایلەکەمیان برد، پێش ئەوەی دوایین جار بچمە ناو مۆبایلەکەمەوە، شوێنەکەم بۆ یەکێک لە ناسیاوەکانی خێزانەکەم ناردبوو. هەروەها خێزانەکەمی ئاگادار کردەوە. دایک و باوکم هەرچەندە دڵتەنگ بوون بە من، بەڵام زۆر زوو گەیشتنە عێراق. بە دانوستان لەگەڵ ئەندامانی گروپەکە توانیان ڕەزامەندی خۆیان بۆ ئازادکردنم وەربگرن. هێشتا باوەڕناکەم دوای تەنها ٨ ڕۆژ بگەڕێمەوە ماڵەوە. ئەگەر چەند ڕۆژێکی تر لەوێ بمێنمەوە، ڕەنگە پێویست بکات مەشقی سەربازی بکەم و ڕێگای گەڕانەوەم نەمابێت! واتە دوای ئەوە دەبوو بچمە ناو کەمپەکانی گروپێکی چەکداری و نەدەزانرا چیم بەسەر دێت!
پرسیار: ژیانت دوای گەڕانەوەت بۆ ئێران چۆنە؟
ئەسرین کازمی: گەڕانەوەم بۆ ماڵەوە قورس بوو، بەتایبەتی کاتێک ڕووبەڕووی باوکم و براکەم بوومەوە. بەڵام بە پێچەوانەی ئەوەی چاوەڕێم دەکرد زۆر دڵخۆش بوون بە گەڕانەوەم. ڕەنگە ئەم ئەزموونە وای لێکردن بزانن کە چەندە بەرگەی فشار و نیگەرانیم گرتووە. بەڕاستی ڕەفتارەکانیان وای لێکردم بەرەو بیابان ڕابکەم. ئێستا لە ڕێستۆرانتێکی شاری سنە کار دەکەم و هەوڵ دەدەم سەربەخۆ بم، بەڵام وریاترم. هەڵسوکەوتی باوک و براکەشم گۆڕاوە و ئازادی زیاترم هەیە. فێربووم کە لە جیهانی ڕاستەقینەدا هەموو “زەردەخەنەیەک” نیشانەی ئاسایش نییە.
پرسیار: چ پەیامێکت هەیە بۆ ئەو کچانەی کە ڕەنگە لە ئێستادا لە دۆخێکی هاوشێوەی تۆدا بن؟
ئەسرین کازمی: دەمەوێت پێیان بڵێم: ئازادی بە هەڵهاتن بەدەست نایەت، بەتایبەتی کاتێک دەکەوێتە دەستی ئەو گروپانەی کە تەنها بەدوای ئیستغلالکردندا دەگەڕێن. دەبێت متمانەت بەخۆت هەبێت و ڕێگەی دروست تاقیبکەیتەوە. ئەگەر شتەکان سەخت بوون، لەگەڵ کەسانی متمانەپێکراو قسە بکە. هەمیشە بێدەنگی و ڕاکردن خراپترین بژاردەن. بەختم وابوو گەڕامەوە، بەڵام زۆرێکیان وەک من نین و لە هەمان کەمپەکاندا نێژراون.
