Her yıl dünyada binlerce kişi intihar nedeniyle hayatını kaybediyor; ancak bu istatistikler arasında, Kürt silahlı gruplarında yaşamına son veren kadınların ve gençlerin sessiz çığlıkları nadiren duyuluyor. Cinsel şiddet, ideolojik baskılar, kamplardaki zor koşullar ve özgürlükten yoksunluk, onları acı bir seçime sürüklüyor; bu seçim, özgür iradeden değil, çaresizlik ve çıkmazın bir sonucu.
Dr. Zana Sadeghi
Her yıl 10 Eylül (19 Şehrivar), Dünya İntiharı Önleme Günü olarak, ruh sağlığı ve insan haklarının en önemli sorunlarından biri üzerine düşünme fırsatı sunuyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) verilerine göre, her yıl dünya genelinde 700 binden fazla kişi intihar nedeniyle yaşamını yitiriyor. Başka bir deyişle, her 40 saniyede bir kişi intihar ediyor.
Bu küresel istatistiklerin içinde, nadiren dikkat çeken sessiz gerçekler var; bunlardan biri de Kürt silahlı gruplarındaki intiharlar. Bu kişiler, genellikle kandırılmış gençler ve kadınlar olup, şiddet dolu ve sömürücü koşullarda yaşamlarına son vermenin dışında bir çıkış yolu bulamıyor.
İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü, geçtiğimiz yıllarda bu olguya dair çok sayıda rapor yayınladı. Bu raporlar, bu gruplardaki intiharların yalnızca bireysel bir eylem olmadığını, aksine sistematik ve yoğun psikolojik, sosyal ve fiziksel baskıların bir sonucu olduğunu gösteriyor.
Küresel İntihar Krizi: Sınırların Ötesinde Bir Bakış
Küresel İstatistikler ve Önem
WHO ve Uluslararası İntiharı Önleme Derneği’nin verilerine göre, intihar, 15-29 yaş arası gençlerde ikinci önde gelen ölüm nedeni. Başlıca nedenler arasında yoksulluk, savaş, ayrımcılık, ruh sağlığı hizmetlerine erişim eksikliği ve umutsuzluk yer alıyor.
Silahlı Gruplar ve İntihar
Uluslararası çalışmalar, silahlı ve askeri ortamlarda yaşamanın yoğun psikolojik baskı yarattığını gösteriyor. Beyin yıkama, bireysel kısıtlamalar ve yapısal şiddet, intihar oranlarını birkaç kat artırıyor. Uganda Direniş Ordusu, Kolombiya’daki FARC ve Afganistan’daki milis gruplarında bu olgu gözlemlendi.
Ortadoğu’da da benzer koşullar mevcut. Kürt silahlı gruplarında, özellikle gençler ve kadınlar bu krizin en büyük kurbanları.
Kürt Silahlı Gruplarında İntihar
Belgelenmiş Kanıtlar ve Raporlar
İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporlarına göre:
- PKK ve Pejak üyeleri arasında çok sayıda intihar vakası kaydedildi. Kurbanların çoğu, cinsel tacize maruz kalan genç kadınlardı.
- Demokrat ve Komalah gruplarında, kandırılarak kamplara katılan gençler, psikolojik baskılar ve kaçış imkânsızlığı nedeniyle intihar etti.
- Bazı üyeler, İran’a döndükten sonra ciddi psikolojik yaralar nedeniyle yıllar sonra intihar etti.
İntiharın Başlıca Nedenleri
Raporlar ve saha mülakatlarının analizi, aşağıdaki faktörlerin intiharlarda en büyük rolü oynadığını gösteriyor:
- Cinsel ve Toplumsal Cinsiyet Şiddeti: Kadınlar genellikle komutanların tecavüz ve istismarına maruz kalıyor. Bu şiddetlerden kaynaklanan baskı, birçoklarını intihar noktasına getiriyor.
- Çıkış Özgürlüğü Eksikliği: Ayrılmak isteyen üyeler tehdit ediliyor veya hapsediliyor. Bazıları öldürülme tehlikesiyle karşı karşıya. Bu kısıtlamalar, çaresizlik ve umutsuzluk hissi yaratıyor.
- Zor Fiziksel ve Çevresel Koşullar: Dağlık bölgelerde yaşam, yiyecek ve ilaç eksikliği, soğuk ve cilt hastalıkları, ağır fiziksel ve psikolojik baskılar yaratıyor.
- Beyin Yıkama ve İdeolojik Baskı: Sürekli ideolojik eğitimler bireyselliği bastırıyor. Bu baskılar intihar riskini artırıyor.
- Sosyal İzolasyon: Aile ve dış dünyayla bağlantının kesilmesi, yalnızlık ve anlamsızlık hissi yaratıyor. Bu his, intiharın temel tetikleyicilerinden biri.
Belgelenmiş Örnekler
- Merivan’dan genç bir kadın, Pejak kampında aylarca tacize dayanarak silahla intihar etti.
- Komalah kampında 17 yaşındaki bir genç, kaçış girişimi başarısız olunca kendini astı.
- PKK’dan dönen bir üye, İran’a döndükten sonra ağır depresyonla mücadele ederken birkaç ay sonra intihar etti.
Hukuki Analiz
Temel Yaşam Hakkı
Uluslararası Sivil ve Siyasi Haklar Sözleşmesi’nin 6. maddesine göre, yaşam hakkı devredilemez bir haktır. Kamplardaki dayatılan koşullar, bu hakkın açık bir ihlalidir.
Çocuk Hakları
Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, çocukların silahlı çatışmalarda kullanılması yasaktır. Bu gruplara katılan çocuklar, en ağır psikolojik zararlara maruz kalıyor ve bazen bu baskılar intihara yol açıyor.
Hükümetlerin ve Dış Aktörlerin Sorumluluğu
Kampların bulunduğu Irak Kürdistan Bölgesi, bu grupları denetlemekle yükümlü. Ayrıca, bu gruplara doğrudan veya dolaylı destek veren Batılı ülkeler de hesap vermeli.
Psikolojik ve Sosyal Analiz
Varoluşsal Umutsuzluk
Geleceğin olmadığı ve bireyin sadece bir savaş aracı olarak görüldüğü bir ortam, anlamsızlık ve umutsuzluk hissi yaratıyor.
Psikolojik Bozukluklar ve TSSB
Özellikle çocuklar ve kadınlar, kronik depresyon, kaygı ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) ile karşı karşıya. Tedavi edilmezse, bu bozukluklar intihar girişimini ciddi şekilde artırıyor.
Genel İntiharlardan Fark
Kürt silahlı gruplarındaki intiharlar, şiddet yaratan bir sistemin ürünüdür. Bu olgu, ekonomik veya ailevi sorunlardan kaynaklanan sıradan toplumsal intiharlardan özünde farklıdır.
Önleme için Çözümler ve Talepler
Şeffaf ve Detaylı Belgeleme
İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü ve diğer bağımsız kuruluşların intihar vakalarını kaydetmeye devam etmesi şart.
Uluslararası Baskı
BM ve Avrupa Birliği, Irak Kürdistan Bölgesi hükümetinden hesap sormalı. Küresel toplumun baskısı bu sürecin devamını engelleyebilir.
Dönüş Yapanlara Psikolojik ve Sosyal Destek
Dönen üyeler için tedavi ve psikolojik danışmanlık merkezleri oluşturmak, intihar döngüsünü önlemede önemli bir rol oynar.
Aileler ve Toplum için Farkındalık
Grupların aldatmacaları ve üyeliğin tehlikeleri hakkında ailelere ve gençlere bilgi verilmesi hayati önem taşıyor.
Kürt silahlı gruplarındaki intiharlar, insani ve insan hakları krizidir. Bu olgu, sistematik baskıların, sömürünün ve yapısal şiddetin bir sonucudur, yalnızca bireysel bir karar değil.
Dünya İntiharı Önleme Günü, insan haklarına, çocukların korunmasına ve zarar görmüş kadınlar ile gençlere destek olmaya yönelik küresel toplumun sorumluluğunu hatırlatmalı. Bu trajedinin tekrarlanmasını önlemek, ancak belgeleme, uluslararası baskı ve psikolojik destekle mümkün.
Kaynaklar
- WHO, Suicide Worldwide in 2022, Geneva: World Health Organization.
- Birleşmiş Milletler, Uluslararası Sivil ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, Madde 6.
- Birleşmiş Milletler, Çocuk Hakları Sözleşmesi, Maddeler 38 ve 39.
- İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü Raporları (2019–2025).
- Savaş mağduru ve mülteci çocuklarda ve gençlerde TSSB ve depresyon üzerine saha araştırmaları, PLOS, PubMed.
- Yerel haber ve analiz kaynakları: Rudaw, Kurdistan24, NRT, Hawar.
