BBC, medya etiği sınırlarını mı aştı?
BBC Farsça televizyon kanalı, 21 Temmuz 2025 Pazartesi günü, PJAK adlı silahlı grubun tünellerinden nadir bir haber yayımladı. Çocukları asker olarak kullanmak, zorla kaybetme ve şiddet içeren silahlı operasyonlarla suçlanan bu grup, İran tarafından PKK’nın İran kolu olarak tanımlanmakta ve terör örgütleri listesinde yer almaktadır. Temel soru şu: BBC Farsça’nın yayımladığı Amir Karimi ile yaptığı röportajda, insan hakları ihlalleri ve çocuk haklarının ihlali neden hiç gündeme getirilmedi? BBC Farsça muhabiri, bu grubun silahlı yapısından habersiz mi? Yoksa bu haberin amacı bir silahlı grubu desteklemek mi?
PJAK’ın karargâhlarından yapılan ender saha haberlerinden birinde, BBC Farsça ve kıdemli muhabiri Jiyar Gol, İran-Irak sınırındaki dağlık bölgelerdeki tünellere erişim sağladı ve PJAK’ın eş başkanı Amir Karimi ile özel bir röportaj gerçekleştirdi. Bu haber, 21 Temmuz 2025’te BBC Farsça’nın “60 Dakika” programında yayımlandı ve geniş yankı uyandırdı. PJAK, PKK’nın (Kürdistan İşçi Partisi) İran kolu olup, PKK, ABD, Avrupa Birliği ve Türkiye’nin terör örgütleri listesinde yer almaktadır. PKK ve onun çeşitli kolları, özellikle çocukları askeri yapıda kullanmak gibi sistematik insan hakları ihlalleriyle suçlanmaktadır.
Ne yazık ki, BBC muhabiri PJAK’ı “İran rejimine muhalif Kürt partileri” olarak tanımladı ve bu silahlı grubun “İran-Irak sınırındaki dağlık bölgelerde en fazla silahlı güce sahip olduğunu” iddia etti. Ancak muhabir, bir silahlı grubu nasıl “parti” olarak tanımlayabildiğini veya hangi siyasi partinin silahlı güçlere, tünellere ve zorlu dağlık yollardaki karargâhlara sahip olduğunu açıklamadı. Jiyar Gol’ün haberinde, Kürt silahlı gruplarına defalarca “parti” sıfatı verilmiş ve hemen ardından “silahlı” oldukları belirtilmiş. Gerçekte, bir grubun hem siyasi parti hem de silahlı grup olması nasıl mümkün olabilir, bu belirsizdir.
Görüntülerde Olmayan Çocuklar
Bu habere yöneltilen en ciddi eleştirilerden biri, PJAK’ın çocuk asker kullanımıyla ilgili hiçbir sorunun sorulmamış olmasıdır. BM, bağımsız bölgesel kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşlarının yayımladığı çok sayıda rapora göre, PJAK son yıllarda yüzlerce genci eğitim kamplarına çekmiştir. Bu iddialar, PJAK ve PKK’nın kendi sitelerinde yayımladığı, hayatını kaybeden üyelerinin görüntüleriyle desteklenmektedir. Bu kişilerden birçoğunun PJAK’a katıldıklarında reşit olmadıkları açıktır ve uluslararası hukuka, özellikle 1989 Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, çocukların asker olarak kullanılması yasaktır. Ayrıca, PJAK’ın yeni bir politikayla, üyelerinin katılım tarihlerini sitelerinde belirtmeyerek çocuk asker kullanımı suçlamalarından kaçınmaya çalıştığı dikkat çekmektedir. PJAK, Cenevre’de imzaladığı bir anlaşmada çocuk asker kullanmayı bırakacağına dair taahhütte bulunmuştu; ancak İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, bu taahhüt sadece ihlal edilmekle kalmamış, son yıllarda çocuk alımı devam etmiştir. Önemli bir nokta şudur: “Bir grubun savaş suçu işlemeyeceğini ve çocukları asker olarak kullanmayacağını taahhüt etmesi, zaten geçmişte bu suçu işlediğini dolaylı olarak kabul etmesidir. Peki, BBC muhabiri bu gerçeğe neden hiç değinmedi?”
Zorla Kaybetme ve Haber Sessizliği
BBC Farsça’nın haberinde eksik olan bir diğer konu, PJAK’ın zorla kaybetme politikalarıdır. İran ve Irak’taki birçok Kürt ailesi, PJAK tarafından çekilen veya kaçırılan çocuklarının akıbetinden yıllardır habersiz. PJAK, bu bireylerin öldüğünü kabul etmediği gibi, ailelerin çocuklarıyla görüşmesine de izin vermiyor. Bazı durumlarda, PJAK, bir üyesinin örneğin 2019’da öldüğünü birkaç yıl gecikmeyle kısa bir haberle duyuruyor. Ancak bu haberlerde, ölüm nedeni, cenazenin gömüldüğü yer gibi bilgiler verilmiyor. Herkesin Zorla Kaybetmeye Karşı Korunması için Uluslararası Sözleşme’ye göre, bu durum insanlığa karşı suç kapsamına girer. Ancak yayımlanan haberde bu konuda hiçbir soru sorulmamış, aksine PJAK, dağlarda meşru bir silahlı güç olarak tanıtılmıştır; karanlık geçmişi hakkında en ufak bir ima bile yoktur.
Jiyar Gol, Amir Karimi ile yaptığı röportajda, İranlı Kürt kadınların PJAK’ta kaybolması veya öldürülmesiyle ilgili hiçbir soru sormadı. Oysa Karimi, röportajda grubun kadın özgürlüğünü savunduğunu iddia etti. Karimi, PJAK’ın siyasi bir mücadele hareketi olduğunu ve demokratik bir çözüme inandığını savundu. Ancak, çocukları ve kadınları asker olarak kullanarak, tünellerde faaliyet göstererek, silahlı eylemlerde bulunarak ve İranlı Kürtleri zorla kaybettirerek “Kürt meselesini demokratik yolla çözmeyi” nasıl planladığını açıklamadı. Röportaj, Karimi’nin anlatısına odaklanmış ve muhalif görüşlere ya da PJAK’a yönelik eleştirilere yeterince yer verilmemiştir.
BBC, Medya Etiği Sınırlarını mı Aştı?
İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü, Birleşik Krallık medya düzenleyici kurumu Ofcom’dan BBC Farsça’nın performansını incelemesini açıkça talep etmektedir. Ofcom’un Genel Yayın Kodu’nun 5. ve 7. maddelerine göre, kamu medyası tarafsızlık, denge ve haber doğruluğunu hassas konularda korumakla yükümlüdür ve doğrudan veya dolaylı olarak şiddeti veya terörizmi teşvik eden bir platform sağlamamalıdır. Ayrıca, Ofcom’un İlke Kodu’nun 5.1. maddesi uyarınca, medya kuruluşları doğru ve adil bilgi sunmak zorundadır. PJAK temsilcileriyle yapılan röportaj, karşıt görüşler veya grubun geçmişi hakkında açıklamalar sunulmadan yapıldığında, bilgi sunumunda dengesizlik oluşturur. Bu dengesizlik, izleyicileri yanıltabilir ve mevcut gerçekler hakkında yanlış bir imaj yaratabilir.
BBC Farsça muhabirinin, PJAK’ın İran’daki terör saldırılarının geçmişi ve çocukları ile kadınları silahlı güç olarak kullanma suçlamalarından haberdar olduğu açıktır. Bu nedenle, BBC’nin kamerasının, savaş suçları ve silahlı şiddet geçmişi olan bir gruba sorgusuz sualsiz bir platform sunması, profesyonel olmayan ve medya sorumluluğuna aykırı bir davranıştır. Birleşik Krallık kamu bütçesiyle finanse edilen bir medya kuruluşu, en yüksek şeffaflık ve hesap verebilirlik standartlarında hareket etmelidir; bir silahlı grup için haber röportajı yapıp silahlı eylemlerini teşvik etmemelidir. Röportajın ciddi bir kusuru, konuların kapsanmasında dengesizliktir. Karimi, hedeflerini ve faaliyetlerini açıklarken, BBC, PJAK’a yönelik eleştirilere ve zorluklara yeterince yer vermedi.
Bu habere tepki olarak, İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü aşağıdaki taleplerde bulunmaktadır:
Ofcom’un, BBC Farsça’nın uluslararası alanda takip edilen ve terör örgütleri listesinde yer alan bir silahlı grubu dolaylı olarak teşvik eden yayın politikalarını acilen incelemesi;
BBC Farsça’nın, PJAK liderleriyle röportajda insan hakları konularını ele almama nedenlerine dair resmi bir açıklama yapması;
Birleşik Krallık hükümetinin, ağır insan hakları ihlalleri dosyasına sahip bir gruba reklam platformu sağlayan bir medya kuruluşuna mali destek konusundaki tutumunu açıklaması;
PJAK’ın Cenevre taahhüdünü ihlal etmesi ve çocuk alımı ile zorla kaybetme olaylarının akıbetine dair uluslararası bir soruşturma başlatılması.
Bu haberin yayımlanması, sadece profesyonel medya standartlarını sorgulamakla kalmadı, aynı zamanda çocuk hakları savunucuları ve insan hakları aktivistleri arasında derin bir endişe yarattı. Devlet destekli bir medya kuruluşunda, kanıtlanmış suçlara karşı haber sessizliği kabul edilemez. İran Kürdistanı İnsan Hakları İzleme Örgütü, tüm uluslararası medya kuruluşlarını, düzenleyici kurumları ve insan hakları örgütlerini, bu davranışı Batı medya sisteminin güvenilirliği için bir sınav olarak görmeye davet ediyor. Bu, BBC Farsça’nın PJAK’a tek taraflı bir platform sunduğu ilk olay değildir. 2023’te de PJAK liderlerinden Zilan Vejin, Jiyar Gol ile yaptığı röportajda, PKK ile PJAK arasındaki örgütsel bağı ve Öcalan’ın liderliğini açıkça kabul etti. Şiddet ve terörist eylemleriyle tanınan bir grup olarak PJAK, dikkatli bir incelemeye ve eleştiriye tabi tutulmalıdır. Bu silahlı grubun lideriyle, geçmişi ve faaliyetleri dikkate alınmadan yapılan bir röportaj, yasadışı ve şiddet içeren eylemlerini normalleştirebilir ve bir şekilde meşrulaştırabilir.
