ئاریان ئیسماعیلی: بەڕاستی منداڵیم تاڵ بوو. خێزانێکم نەبوو کە پشتگیریم بکات، ماڵێکم نەبوو کە بتوانرێت پێی بڵێین “پەناگە”.
خێزان وەک یەکێک لە بنەڕەتیترین دامەزراوە کۆمەڵایەتییەکان، ڕۆڵێکی سەرەکی دەگێڕێت لە پێکهێنانی ناسنامەی تاک و کۆمەڵایەتیدا. کاتێک خێزانەکان ڕووبەڕووی قەیرانی وەک تەڵاق دەبنەوە، کاریگەرییەکانی لەسەر منداڵان قووڵن و هەندێکجاریش قەرەبوو ناکرێنەوە. جیابوونەوەی دایک و باوک دەتوانێت ببێتە هۆی هەستکردن بە ڕەتکردنەوە و تەنیایی لە منداڵاندا، ئەمەش ئەو هەستە بەهێزتر دەکات کە هیچ پەناگەیەکیان بۆ خۆیان نییە. ئەم دۆخە بە تایبەتی کاتێک خراپتر دەبێت کە منداڵان بەهۆی نەبوونی پشتیوانی سۆزداری و داراییەوە بەرەوڕووی مەترسی کۆمەڵایەتی جۆراوجۆر دەبنەوە.
ئاریان ئیسماعیلی، ئەو گەنجەی لەم چاوپێکەوتنەدا چیرۆکەکەی دەگێڕدرێتەوە، نموونەی وەها دۆخێکە. کاتێک دایک و باوکی لە تەمەنێکی بچووکدا جیابوونەوە، ناچار بوو پەنا بۆ داپیرەی ببات، بەڵام بارودۆخی ژیانی بە جۆرێک بوو کە نوقم بوو لە دونیایەکی تەنیایی و نائومێدیدا. ئاریان کە بە دوای ناسنامەیەکی سەربەخۆ و ئایندەیەکی گەشدا دەگەڕا، دواجار کەوتە داوی گروپە چەکدارەکانەوە و بەو بەڵێنە فریودەرانەی پێیاندرابوو، بڕیاریدا بچێتە ناو گروپێکی چەکدارییەوە بەناوی کۆمەڵە. ئەم چیرۆکە ئەو تەحەدایە قووڵانە نیشان دەدات کە لە تەڵاقەوە سەرهەڵدەدەن و کاریگەرییەکانی لەسەر ژیانی خەڵک؛ ئەو تەحەددایانەی کە ڕەنگە ببێتە هۆی ئەوەی کە هەڵبژاردنی مەترسیدار بکەن.
لەم چاوپێکەوتنەدا لایەنە جۆراوجۆرەکانی ژیانی ئاریان و کاریگەرییەکانی خێزان لەسەر ڕێڕەوی ژیانی دەکۆڵینەوە، و نیشانی دەدەین کە چۆن نەبوونی پشتیوانی خێزان دەتوانێت کاریگەری لەسەر ژیانی کەسێک هەبێت و بیباتە ئەو بڕیارانەی کە ڕەنگە لێکەوتەی ترسناکیان هەبێت. ئاریان ئیسماعیلی لە ٢٧ی بانەمەڕی ساڵی ١٩٩١ لە شاری سنە لە دایکبووە، خاوەنی بڕوانامەی ئامادەیی، ئێستا لە نانەواخانەیەکی شاری سنە کاردەکات. لە ساڵی ٢٠١٨دا، بەهۆی چەندین کێشەی کەسی و خێزانی (دایک و باوکی جیابوونەوە، و شوێنی نیشتەجێبوونی نەبوو، و هەر لە منداڵییەوە لەگەڵ داپیرەی ژیاوە، کە لە ساڵانی کۆتاییدا تووشی نەخۆشی ئەلزەهایمەر بووە)، لە ڕێگەی ئینستاگرامەوە لەگەڵ گروپی کۆمەڵەدا ئاشنا بووە، و ئەوانیش بە پشتبەستن بە بەڵێنی فریودەرانە سەبارەت بە کۆچکردن بۆ ئەوروپا و درێژەدان بە خوێندن، هەوڵی فریودانی بدەن (لەو کاتەوەی درکیان بەوە کردووە کە ئەمە کەسێک ئارەزووی پەروەردەی هەبووە). ئاریان دوای ئەوەی بە شێوەیەکی نایاسایی سنووری بە هاوکاری ئەندامانی ئەو گرووپە بەزاند، هەر لەسەرەتاوە درکی بەو بەڵێنە درۆیانە کرد، بەڵام کاتێک لەوان بیست کە گەڕانەوە بۆ ئێران یەکسانە بە ئەشکەنجەدان و زیندانیکردن و لەسێدارەدان، لە بڕیارەکەی پەشیمان بووەوە.
بەڵام لە هەمان کاتدا کچێک بە ناوی هێلیا ئەحمەدی کە هاوکات ئەندامی گرووپی کۆمەڵە بوو، هاوسەرگیری کرد. دوای دوو ساڵ ئەندامێتی لەگەڵ هاوسەرەکەی ئەو گروپەیان بەجێهێشت و بۆ ماوەی چوار ساڵ لە شاری سلێمانی ژیاون. بە هۆی هەلومەرجی سەخت و دەربەدەری لە ساڵی 2024 بڕیاریان دا بگەڕێنەوە و ئێستا لە شاری سنە نیشتەجێن.
پرسیار: کاک ئیسماعیلی با لە ڕابردووەوە دەست پێ بکەین؛ منداڵی و هەرزەکاریت چۆن بوو؟
بەڕاستی منداڵیم تاڵ بوو. نە خێزانێکم هەبوو کە بتوانێت پشتگیریم بکات، نە ماڵێکم هەبوو کە بتوانرێت پێی بڵێین “پەناگە”. کاتێک زۆر بچووک بووم دایک و باوکم جیابوونەوە و هەریەکەیان بە ڕێگای خۆیان ڕۆیشتن. وەک ئەوە وابوو لە ناوەڕاستی ئەو دابڕانەدا ون بووم. لەو ساتەوەختەوە بە داپیرەم سپاردم. ژنێکی باش بوو، بەڵام پیر و ماندوو بوو. لە ساڵانی کۆتایی ژیانیدا، تەنانەت ئیتر منی نەدەناسیەوە. ئەو تووشی نەخۆشی ئەلزەهایمەر بوو و زۆرجار نەیدەزانی چ ڕۆژێکە و من کێم. من لە منداڵییەوە گەورە بووم و هەستم بە ڕەتکردنەوە دەکرد. کاتێک هاوپۆلەکانم دەچوونە ماڵەوە کەسێک دەرگای بۆ دەکردەوە، بەڵام من دەگەڕامەوە بۆ ماڵێکی بێدەنگ کە تەنها پیرەژنێکی تێدا بوو، یان خەوتبوو یان لە ڕابردوودا ون بووم. شەوانە بە ناڕەزاییەوە دەچوومە سەر جێگاکەم، ئاواتەخوازم ڕۆژێک لەم دۆخە دەربچم.
پرسیار: بەڵام تۆ خوێندوتە و بڕوانامەت وەرگرتووە. چی ڕوویدا کە ڕەوتی ژیانی تۆی گۆڕی؟
ئاریان: بەڵێ بڕوانامەم وەرگرت، بەڵام بە سەختییەکی زۆرەوە. زۆر حەزم دەکرد بەردەوام بم لە خوێندن و تەنانەت بیرم لەوە دەکردەوە بچمە بواری پزیشکییەوە. بەڵام بەبێ پارە و بەبێ پشتیوانی و تەنانەت بەبێ ژوورێکی بێدەنگ، مەحاڵ بوو بەردەوام بێت. وردە وردە تێگەیشتم کە هەموو دەرگاکان بەڕوومدا داخراون. تاکە شتێک کە بۆم مابوو مۆبایل و ئینتەرنێت بوو؛ جیهانێکی مەجازی کە لانیکەم دەنگی من تێیدا ببیسترا. لە ئینستاگرام کەسانێکم ناسی کە خۆیان وەک ئەندامی گروپێکی سیاسی ناساند. ئەوان دەیانگوت ئەوان ئەندامی کۆمەڵەن و بەدوای گەنجی بەتوانادا دەگەڕێن. سەرەتا تەنها پرسیاری سادەیان دەکرد، بەڵام وردە وردە دەستیان کرد بە ستایشکردنی من و تواناکانم. گوتیان: بۆ دەبێ لە ئێران بمێنیتەوە، لێرە ئایندەیەک بۆ تۆ نییە، وەرە بۆ کوردستانی عێراق، لەوێشەوە دەتنێرین بۆ ئەوروپا تا بتوانیت درێژە بە خوێندن بدەیت و تەنانەت سکۆلەرشیپیش وەربگریت. ئەم قسانە ئەوەندە وەسوەسەئامێزن کاتێک هیچ تیشکێکی هیوات نییە. بە تایبەت کاتێک هەست دەکەیت دواجار کەسێک دەتبینێت و لێت تێدەگات و باوەڕت پێدەکات.
پرسیار: چی وای لێکردیت بڕیاری ڕۆشتن بدەیت؟ ئایا خێزانەکەت یان کەسێک ئاگاداری بڕیارەکەت بووە؟
ئاریان: کەس نەیدەویست بزانێت. ئەوەندە تەنیا بووم کەس پرسیاری لێ نەکردم و خەمی منی نەبوو. بڕیارمدا بچم. تەنانەت پارەی پێویستم نەبوو، بەڵام یەکێک لە ئەندامانی گروپەکە وتی یارمەتیم دەدات لە بەزاندنی سنوور. وتیان پێویستت بە پاسپۆرت نییە و ئێمە ڕێگەت پێدەدەین تێپەڕیت. و بەم شێوەیەش بوو؛ لە ٥ی تەمموزی ٢٠١٨، سنوورم بەزاند، بە قاچاخ و دڵخۆشم بە خەونی ئەوروپا.
پرسیار: دوای گەیشتنتان بۆ هەرێمی کوردستان چیتان بینی؟ ئایا بەڵێنەکان جێبەجێ کران؟
ئاریان: نەک هەر بەڵێنەکان جێبەجێ نەکران، بەڵکو هەر زوو تێگەیشتم کە فریودراوم. هەر لە یەکەم ڕۆژەوە منیان بردە بارەگایەکی سەربازی و گوتیان دەبێ مەشق و ڕاهێنان وەربگرم و ببمە ئەندامی گروپەکە. گوتم: من بۆ خوێندن هاتووم، نەک شەڕ. بەڵام گوتیان ئێستا گەڕانەوە نییە، ئەگەر بگەڕێیتەوە بۆ ئێران لە سێدارە دەدرێیت، لێرە بمێنەرەوە، ئەوە لە بەرژەوەندی ئێوەدایە. من دەترسام هەم لە گەڕانەوە و هەم لە مانەوە، بۆیە تەنها بێدەنگ بووم. کاتێکی پێچوو تا تێگەیشتم کە ئەم چیرۆکە تەنیا هی من نییە؛ زۆر کەسی تریش بە هەمان بەڵێن هاتبوون و ئێستا لە هەمان دۆخدا گیر بوون.
پرسیار: دوای ئەوەی پەیوەندیت پێوەکرد چی ڕوویدا و چیت کرد؟
ئاریان: لەوێ کچێکم ناسی بە ناوی هێلیا ئەحمەدی. ئەویش وەک من بەڵێن و درۆ لەوێ ڕاکێشرابوو. سەرەتا ئێمە تەنها هاوسۆزی بووین، بەڵام وردە وردە هەستمان دەکرد دەتوانین پشت بە یەکتر ببەستین. لەو ژینگە پڕ لە کۆنتڕۆڵ و ترسەدا، هەبوونی کەسێک کە لێت تێبگات، نیعمەتێکی گەورە بوو. هاوسەرگیریمان کرد؛ بێگومان بە شێوازی خۆیان. ڕێوڕەسمێکی سادە بەبێ خێزان و بەبێ مۆڵەتی دایک و باوک، تەنها بە ڕەزامەندی فەرماندە. هاوسەرگیری لەگەڵ هێلیا خاڵی وەرچەرخان بوو لە ژیانمدا، چونکە لەو کاتەوە دەستمان کرد بە بیرکردنەوەیەکی جددیتر لە هەڵهاتن.
پرسیار: چۆن لە گروپەکە دەرچووی؟ ئایا ڕێگەیان پێدایت یان ڕاتکرد؟
ئاریان: ڕۆیشتن ئاسان نەبوو، بەتایبەت ئەگەر بتەوێت لەگەڵ هاوسەرەکەت بچیت. بەڵام بڕیارمان دابوو بەردەوام نەبین. دوای دوو ساڵ هیچ شتێک لە ئێمە نەما؛ ئێمە هیچ هیوایەک و وزەیەکمان نەبوو. گەیشتینە ئەو ئەنجامەی کە یان دەبێت بمرین یان خۆمان ڕزگار بکەین. خۆشبەختانە توانیمان بە بیانووی نەخۆشی و کێشەی خێزانی، گروپەکە ڕازی بکەین کە “نیشتەجێ بکەن”. بێگومان ئەمەش ئاسان نەبوو؛ چەند مانگێکی خایاند و زۆر قسەمان کرد و لە ژێر چاودێریدا بووین. تەنانەت بۆ ماوەی مانگێک ژنەکەمیان بە بارمتە گرت و بەزەحمەت دەمتوانی لەگەڵ خۆمان بیهێنم. بەڵام لە کۆتاییدا توانیمان بارەگا بەجێبهێڵین و بچینە سلێمانی بۆ ئەوەی ژیانێکی نوێ دەست پێبکەین، هەرچەندە ژیانێکی سەختیش بوو.
پرسیار: ئەو چوار ساڵە لە سلێمانی چۆن بوو؟ بۆ بڕیارت دا بگەڕێیتەوە؟
ئاریان: سلێمانی بۆ ئێمە تەنها غوربەت بوو نەک ژیان. بێ ناسنامە و بێ ئیقامە و بەبێ هیچ پارێزگارییەکی یاسایی. هێلیا نەیدەتوانی کار بکات، منیش تەنیا ناوبەناو کارێکم دەدۆزیەوە. هەموو شتێک کاتی بوو و هیچ سەقامگیرییەکمان نەبوو. کاتێک زانیمان منداڵێکمان دەبێت، هێندەی تر ترسا. ئێمە نەماندەویست منداڵەکەمان لە دەرەوەی وڵات و بەبێ بڕوانامەی لەدایکبوون لەدایک بێت. دوای شەش ساڵ بڕیارماندا بگەڕێینەوە. هەمووان دەیانگوت مەترسییەکە مەکە، لەوانەیە دەستگیرت بکەن. بەڵام ئێمە مەترسیمان پێ باشتر بوو لە نەهامەتی.
پرسیار: ئێستا کە گەڕایتەوە دۆخەکە چۆنە؟ وە چ ئامۆژگاریەکت هەیە بۆ کەسێکی وەک تۆ کە دەیەوێت بە هەمان ڕێگادا بڕوات؟
ئاریان: ئێمە گەڕاینەوە سنە و ئێستا من نانەوام. کارەکەم قورسە، بەڵام لانیکەم ڕاستەقینە و ڕاستەقینە. هێلیا لە تەنیشتمە و چەند مانگێکی تر منداڵەکەمان لەدایک دەبێت. من ناڵێم هەموو شتێک تەواو و بێ کەموکوڕییە، بەڵام چیتر فریو نادەم و سەراب لەگەڵ واقیع تێکەڵ ناکەم. ئەگەر کەسێکی وەک من کە هەزار کێشەی هەبێت، وەسوەسەی بۆ دروست بێت کە بەم ڕێگایەدا بڕوات، من تەنها یەک ڕستەیان پێ دەڵێم: “هیچ گروپێک بەدوای ڕزگارکردنتدا نییە؛ ئەوان تەنها بەدوای بەکارهێنانی تۆدا دەگەڕێن. خۆت بە هەرزان مەفرۆشە.”
