ئالوودەبوون، نەخۆشی و هەژاری بنەماڵەیی، هێلیا عەبدوڵڵاهی، کچێکی هەرزەکاری خەڵکی شاری سنە، لە تەمەنی شانزە ساڵیدا تووشی خەمۆکی و گۆشەگیری کرد. لە وەها هەلومەرجێکدا بەڵێنە ئیغراکردنەکانی گروپی کۆمەڵە لە ئینستاگرام وەک پەنجەرەیەک بۆ هیوا و ئازادی دەرکەوت. بەڵام چوونە ناو ئۆردوگای زەرگویزه‌ڵە سەرەتای کابوسێک بوو کە بە هەڕەشە و ترس و بێبەشی بەردەوام بوو.
لە دونیای ئەمڕۆدا پرسی ئالوودەبوون و کاریگەرییەکانی لەسەر پێکهاتەکانی خێزان بووەتە تەحەدایەکی کۆمەڵایەتی جددی. ئەم دیاردە کاریگەری قووڵ و تێکدەرانەی هەیە نەک تەنها لەسەر ئالوودەبووەکە بەڵکو لەسەر ئەندامانی خێزان و بەتایبەت منداڵان.
ژیانی هێلیا عەبدوڵڵاهی: نموونەیەک لە قەیرانی هەرزەکاران
لەم ڕووەوە چیرۆکی ژیانی هێلیا عەبدوڵڵاهی، کچێکی هەرزەکار کە لە تەمەنێکی هەستیاری گەشەسەندندا ڕووبەڕووی قەیرانی خێزانی و کۆمەڵایەتی بووەوە، نموونەیەکی زیندوو لەو تەحەددایانە. هێلیا لە ساڵی 2001 لە شاری سنە لە دایکبووە و لە بنەماڵەیەکدا گەورە بووە کە بە هۆی ئالوودەبوونی یەکێک لە ئەندامانی و نەخۆشی دایکی تووشی قەیران بووە.
توێژینەوەکان دەریدەخەن ئەو منداڵ و هەرزەکارانەی لە ژینگەی خێزانی ناجێگیر و سترێسدا دەژین، زیاتر تووشی زیانەکانی دەروونی وەک خەمۆکی و دڵەڕاوکێ و تێکچوونی ڕەفتار دەبن.
فشارەکانی خێزان و کاریگەری لەسەر باری دەروونی
لە حاڵەتی هێلیادا، فشارەکانی ئالوودەبوونی توندی براکەی، بەتایبەتی لە تەمەنی هەرزەکاریدا، کاریگەرییەکی بەرچاوی لەسەر باری دەروونی و تەندروستی دەروونی هەبووە. ئەمەش بووە هۆی خەمۆکییەکی توند و وای لێکرد بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێت بۆ ڕزگاربوون لە واقیعە سەختەکانی ژیانی.
ڕووبەڕووبوونەوە لەگەڵ گروپێکی چەکدار
لەم کاتەدا هێلیا گروپێکی چەکداری ناسی کە هەوڵیاندا بە بەڵێنی ئیغراکردن بۆ کۆچکردن بۆ ئەوروپا و ژیانی ئازادی ڕابکێشن. گروپەکە نەک هەر دۆخی لاوازی ئەویان قۆستەوە، بەڵکو هەستەکانی بێهیوایی و ترسی گەڕانەوەی بۆ ماڵەوە لەگەڵ هەڕەشەکانیان چڕترکردەوە.
هێلیا لە ساڵی ٢٠١٨ لە ڕێگەی ئینستاگرامەوە ئەو گروپەی ناسی، ئەو کاتە تەمەنی تەنها ١٦ ساڵ بوو. دوای ئەوەی ئەندامانی گروپەکە کێشەکانی ئەو کچەیان زانی، هەوڵیاندا بە بەڵێنەکانی وەک دەرفەتی فێربوونی زمانێکی بیانی و کۆچکردن بۆ ئەوروپا و پارەی پێویست و ژیانی ئازادانە فریو بدەن.
ئەزموونی کەمپ و پەشیمانی
دوای ئەوەی هێلیا بەشداری کرد و شایەتحاڵی بارودۆخی ناخۆشی کەمپی زەرگویزه‌ڵە بوو، بە خێرایی پەشیمانی خۆی دەربڕی. بەڵام سەرانی گرووپی کۆمەڵە دژایەتیان کردووە و پێیان وتووە لەگەڵ گەڕانەوەی بۆ ئێران دەگیرێت و ئەشکەنجە دەدرێ و دەستدرێژی دەکرێتە سەر. بەو پێیەی هێلیا گەنج بوو و بە سەختی شیکردنەوەی ئەم بابەتانە بوو، بڕیاریدا لە ترسی ئەم ڕووداوانە دوور بکەوێتەوە.
هاوسەرگیری و گەڕانەوە بۆ ئێران
دوای چەند مانگێک هێلیا پیاوێک بە ناوی ئاریان ئیسماعیلی دەناسێت کە چەند مانگێک پێش ئەو پەیوەندی بە گروپی کۆمەڵەوە کردبوو و دوای ماوەیەک هاوسەرگیریان کرد. دواجار دوای نزیکەی دوو ساڵ بڕیاریان دا جێگیر ببن و بگەڕێنەوە بۆ ئێران. دوای ڕۆشتنیان بۆ ماوەی چوار ساڵ لە شاری سلێمانی مانەوە و دوای ئەوەی هەلومەرجی سەخت و دەربەدەرییان بەسەردا هات، بڕیاریان دا بگەڕێنەوە. ئێستا ژیانێکی ئاسایی ژیان بەسەر دەبەن و دوای چەند مانگێکی تر منداڵیان دەبێت.
چاوپێکەوتن لەگەڵ هێلیا عەبدوڵڵاهی
چاوپێکەوتنێک لەگەڵ هێلیا عەبدوڵڵاهی دەتوانێت ڕۆشنایی بخاتە سەر گۆشە شاراوەکانی ژیانی و ئاشنامان بکات بەو تەحەددا و ئەزموونە ڕاستەقینانەی کە هەرزەکارێک لە بەرامبەر قەیرانی خێزانی و کۆمەڵایەتیدا ڕووبەڕووی دەبێتەوە. ئێستا داوا لە خاتوو عەبدوڵڵاهی دەکەین کە باسی منداڵی و کەشوهەوای خێزانیمان بۆ بکات، هەروەها باسی ئەو بارودۆخە بکات کە هەرزەکارییەکەی بەرەو قەیران برد.
شایەنی باسە خوێندنی هێلیا عەبدوڵڵاهی قۆناغی ناوەندییە و لە ئێستادا ژنی ماڵەوەیە.
دوای ڕۆیشتنیان بۆ ماوەی چوار ساڵ لە شاری سلێمانی مانەوە و دوای ئەوەی زۆر هەلومەرجی سەخت و دەربەدەرییان بەسەردا هات، بڕیاریان دا بگەڕێنەوە. لە ئێستادا ژیانێکی ئاسایی ژیان بەسەر دەبەن و دوای چەند مانگێکی تر منداڵیان دەبێت.
پرسیار: خاتوو عەبدوڵڵاهی تکایە باسی منداڵی و ژینگەی خێزانی خۆتمان بۆ بکە. چ بارودۆخێک بووە هۆی ئەوەی تەمەنی هەرزەکاریت بەرەو قەیران بڕوات؟
وەڵام: بەڕاستی هەر لە ساڵانی یەکەمی ژیانمەوە هیچ شتێکم نەبوو کە لە ژیانێکی ئاسایی بچێت. باوکم پیر بوو و هێزی جەستەیی و دەرونی لەدەست دابوو بۆ ئەوەی ئاگاداری خێزانەکە بێت. دایکم ساڵانێک بوو لەگەڵ نەخۆشیدا خەباتی دەکرد و زۆربەی کاتەکان لەبری ئەوەی لەگەڵمان بێت لەسەر جێگاکە پاڵکەوتبوو. بەڵام ئەوەی زۆرترین ژیانی منی تێکدا براکەم بوو. ئالوودەبوونێکی توندی هەبوو؛ ئالوودەبوونێکی نهێنی و ئاسایی نەبوو، بەڵکو ئەوەندە توند بوو کە هەندێک شەو هاوڕێکانی دەهێنایەوە ماڵەوە بۆ بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان. بیهێنە بەرچاوت کچێکی چواردە یان پانزە ساڵان، لە ماڵێکی پڕ لە کەسانی نامۆ کە شەوانە مادەی هۆشبەریان بەکاردەهێنا؛ باوکێک کە نەیتوانی ناڕەزایەتی دەرببڕێت و دایکێک کە تەنانەت نەیدەتوانی قسە بکات. لە دۆخێکی وادا تاکە دەربازبوونم پەنابردن بوو بۆ جیهانی ناوەوەم. خەمۆکی هێواش هێواش ڕەگی لە مندا داکوت، بەبێ ئەوەی کەس هەستی پێبکات.
پرسیار: ئایا کەسێک زانیاری لەسەر بارودۆخەکەت هەبووە یان یارمەتیت داوە لەو کاتەدا؟
وەڵام: نەخێر، ڕاستییەکە ئەوەیە، من بۆ کەس لە پێشینە نەبووم؛ نە بۆ قوتابخانە، نە بۆ خزم و تەنانەت بۆ دراوسێش. کاتێک کەس دەنگی ناڕەزایی تۆ نابیستێت، دەست دەکەیت بە باوەڕکردن بەوەی کە دەبێت خۆت ڕزگار بکەیت. بەڵام تەمەنم تەنها شانزە ساڵ بوو، نە ئەزموون و زانیاریم لەسەر دونیا نەبوو. ئینتەرنێت و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بۆ من بوونە پەنجەرەیەک بۆ ناو ئەو جیهانەی کە پێم وابوو تێیدا دەبینرێت.
پرسیار: پەیوەندیتان لەگەڵ گروپی کۆمەڵە چۆن دەستی پێکرد؟ کێ تۆی ڕاکێشا؟
وەڵام: لە ڕێگەی ئینستاگرامەوە؛ ئەکاونتێک کە خۆی وەک چالاکوانێکی ماف و ئازادی ژنان ناساند، پەیوەندی پێوە کردم. سەرەتا گفتوگۆکان سادە بوون؛ پرسیاریان لەبارەی ئارەزووەکانم و خەونەکانم و ئازارەکانم دەکرد. وردە وردە گفتوگۆکان ڕوویان لە بابەتگەلێک کرد کە ئێستا دەزانم تەنها یاری دەروونی بوون بۆ دۆزینەوەی خاڵە لاوازەکانم. کاتێک باسی خەمۆکی و بارودۆخی ماڵەوەم بۆ کردن، کاردانەوەیان گۆڕا. گوتیان: نابێ لە ئێران بمێنیتەوە، پێویستە کۆچ بکەیت، مافی ئازادیت هەیە، ئێمە یارمەتیت دەدەین بۆ فێربوونی زمان و دواتر دەتنێرین بۆ ئەوروپا، لەوێ دەتوانیت ژیانت ئاوەدان بکەیتەوە، ئێمە پشتگیریت دەکەین. بۆ کچێکی هاوتەمەنی من، کە هەرگیز لێیان نەپرسیبوو: “ئایا تۆ باشیت؟”، ئەم قسانە وەک ڕووناکییەک لە تاریکیدا بوون. بەڵام ئەمڕۆ دەزانم ئەو ڕووناکییە ڕووناکی شەمەندەفەرێک بوو کە بەلای مندا تێدەپەڕی.
پرسیار: ئایا تەمەنی تۆیان زانیوە؟ شانزە تەمەنێکی مەترسیدارە بۆ فریودان.
وەڵام: بەڵێ، ئەوان بە تەواوی باش دەیانزانی کە من تەمەنم کەمترە. تەنانەت جارێک بە یەکێکیانم وت کە تەمەنم تەنها شانزە ساڵ بوو. بەڵام لەبری ئەوەی ئاگادارم بکاتەوە یان بێهیوا بکات، وتی: ئەمە بە کەس مەڵێ، تەمەنت گرنگ نییە، ئێمە دەزانین چی بۆ تۆ باشترینە. داوایان لێکردم تەنانەت بۆ ئەندامانی تری گروپەکە باسی نەکەم. دواتر زانیم کە ئەمە شێوازی باوی ئەوان بووە بۆ ڕاکێشانی هەرزەکاران، چ کوڕ و چ کچ؛ وەک ئەوە وابوو پێشوەختە پلانی بۆ دانرابێت بۆ فریودانی نەوەی من.
پرسیار: باسی ئەو ساتەمان بۆ بکە کە گەیشتیتە بارەگای گروپەکە. ئایا ئەوەی بەڵێنیان پێدابوو ڕاست بوو؟
وەڵام: بە هیچ شێوەیەک نا. تا ئێستاش دیمەنی یەکەم شەوم لە کەمپی زەرگویزه‌ڵە بە ڕوونی لە بیرمە. زیاتر لە زیندان دەچوو نەک شوێنێک کە خەڵک تێیدا دەژیا. ئازادی و پەروەردە و ئاسایش نەبوو. هەوا تاریک بوو، ژوورەکان قەرەباڵغ بوون، دەموچاوەکان ماندوو بوون و نیگاکان پڕ بوون لە بێمتمانەیی. تەنها چەند ڕۆژێکی پێچوو تا تێگەیشتم کە چ فێڵێکی گەورەم بەسەردا هاتووە. من ویستم هەر لەو کاتەدا و لەوێ بڕۆم، بەڵام هەڕەشەیەکی ڕاستەوخۆم لێکرا. گوتیان: ئەگەر بگەڕێیتەوە ئێران، دەگیرێیت، ئەشکەنجە دەدرێیت، تەنانەت ڕەنگە دەستدرێژی بکرێتە سەرت. بۆ کچێکی شانزە ساڵان کە هیچ زانیارییەکی لە یاسا و سیاسەت و واقیعدا نەبوو، ئەم قسانە وەک حوکمی لەسێدارەدان بوون. ترسام و مابوومەوە. لە بارەگای گروپەکەماندا، بەڕاستی ئاسوودەیی کەممان هەبوو.
زیاتر بخوێنەوە: لە دوورخستنەوە بۆ هیوا: ژیانی ئاریان لە سایەی گروپی چەکداری کۆمەڵەدا
پرسیار: لەو کاتەدا پەیوەندییەکی نزیکترت لەگەڵ هیچ کەسێک لە کەمپەکەدا پەرەپێدا؟
وەڵام: بەڵێ. ڕۆژێک گەنجێکم ناسی بە ناوی ئاریان ئیسماعیلی. ئەویش وەک من بە بەڵێنی درۆوە هاتبووە ئەوێ و لە دۆخێکی دەروونی هاوشێوەدا بوو؛ سەرلێشێواو و ماندوو و دڵشکاو. وردە وردە زیاتر قسەمان دەکرد. ئازارە هاوبەشەکانمان لێمان نزیکتر کردەوە. لە دونیایەکدا کە هەمووان ناپاک بوون لەگەڵ ئێمە، ئەو تاکە کەس بوو کە ڕاستیەکانمان پێدەگوت. ئەوە بوو بڕیارماندا پێکەوە ژیانێکی نوێ بنیات بنێین. دوای ماوەیەک هاوسەرگیریمان کرد، بێگومان بە شێوازی ئاسایی نەبوو. خێزان نەبوو، تۆمارێکی یاسایی نەبوو؛ تەنها بەیاننامەیەکی زارەکی و ڕەزامەندی بەرپرسانی گروپەکە. تەنانەت هاوسەرگیریش لەوێ زیاتر ئامرازێک بوو نەک پەیوەندییەکی پیرۆز.
پرسیار: چی وای لێکردیت بڕیار بدەیت لە گروپەکە جێبهێڵیت؟ ئایا ئاسان بوو؟
وەڵام: بە هیچ شێوەیەک ئاسان نەبوو. دوو ساڵ لە هەمان دۆخدا ماینەوە. من ویستم زووتر لە ئاریان بڕۆم، بەڵام هەموو جارێک ڕووبەڕووی ئاستەنگ دەبوومەوە. ئاریان دەستپێشخەری کرد؛ ئەو پرۆسەی نیشتەجێکردنی تەواو کرد و هاتە دەرەوە، بەڵام من هێشتا لە کەمپەکەدا بووم. تەنها بە بەدواداچوون و پێداگری بەردەوامی ئەو، دوای نزیکەی مانگێک، توانیم مۆڵەتی ڕۆشتن وەربگرم.
پرسیار: دوای ڕۆشتنت چیت کرد؟ ئایا یەکسەر گەڕایتەوە بۆ ئێران؟
وەڵام: نەخێر، یەکسەر نا. چووینە شاری سلێمانی و نزیکەی چوار ساڵ لەوێ ماینەوە. ژیانێکی زۆر سەختمان بەسەر برد؛ نە شوێنی نیشتەجێبوونی یاساییمان هەبوو، نە کارێکی جێگیر و نە هیوایەکمان بە داهاتوو هەبوو. من دایکی لە ماڵەوە دەمێنمەوە و ئاریان هەندێک جار وەک کرێکار کاری دەکرد. تەنها شتێک کە بۆ ئێمە مابووەوە ئێمە دوو کەس بووین. بەڵام تەنیایی و هەژاری و فشاری دەروونی ڕۆژ بە ڕۆژ زیاتر دەبوو.
پرسیار: دوای ئەو هەموو ساڵە بۆ بڕیارت دا بگەڕێیتەوە ئێران؟
وەڵام: ماندوو بووین. بەڕاستی ماندوو بووم. بڕیارەکەمان کاتێک جددیتر بوو کە زانیمان منداڵمان دەبێت. ئێمە نەماندەویست منداڵەکەمان لە دەربەدەریدا گەورە بێت، بەبێ ناسنامە و بێ ڕەگ. بڕیارماندا بگەڕێینەوە سنە و ژیانێکی سادە بنیات بنێن. ئەوە بوو.
پرسیار: ئێستا کە گەڕایتەوە هەستت چۆنە؟ ئەگەر کچێکی هەرزەکار خۆی لە گۆڕەپانێکی هاوشێوەی ئەو کاتەدا ببینێتەوە، تۆ چی پێی دەڵێیت؟
ئێستا، ئێمە ئارامیمان هەیە. ئێمە ژیانێکی سادەمان هەیە، بەڵام ژیانێکی ڕاستەقینە. ئاریان کار دەکات، من ژنی ماڵەوەم، چاوەڕێی لەدایک بوونی منداڵەکەمانین. لەم ڕۆژانەدا. ئەگەر ئەو کاتە کچێکی وەک من بناسم، تەنها یەک شت دەڵێم: کەس ناتوانێت لە فەزای ئەلیکترۆنی ڕزگارت بکات. ئەگەر کەسێک زۆر جوان قسەی کرد، پێویستە زیاتر بترسیت. هیچ کەس مافی ئەوەی نییە سوود لە تەنیایی تۆ وەربگرێت.
