ئایا بی‌بی‌سی هێڵە سوورەکانی میدیای شکاند؟
کەناڵی تەلەفزیۆنی بی‌بی‌سی فارسی ڕۆژی دووشەممە ڕاپۆرتێکی دەگمەنی لە ناو تونێلەکانی گرووپی چەکداری په‌ژاکەوە پەخش کرد، کە گرووپێک بە بەکارهێنانی سیستماتیکی منداڵانی سەرباز و بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێ و ئۆپەراسیۆنی چەکداری و توندوتیژانە تۆمەتبارن. ئەو گرووپە کە بە لقی ئێرانی گرووپی تیرۆریستی پەکەکە دادەنرێت، لە لیستی گرووپە تیرۆریستییەکانی ئێراندایە. پرسیاری گرنگ ئەوەیە کە بۆچی هیچ کام لە پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ و پێشێلکردنی مافی منداڵان لە چاوپێکەوتنی پەخشکراوی هاوسەرۆکی په‌ژاکدا نەهاتە ئاراوە؟ ئایا پەیامنێری بی‌بی‌سی فارسی ئاگاداری چەکداریی ئەم گرووپە نییە؟ یان مەبەست لەم ڕاپۆرتە پشتگیری لە گروپێکی چەکدارە؟
لە یەکێک لە کەمترین ڕاپۆرتە مەیدانییەکانی ناو بارەگای گرووپی په‌ژاک، بی‌بی‌سی فارسی و پەیامنێری باڵای ژیار گوڵ دەستیان بە تونێلەکانی ئەو گرووپە لە بەرزاییەکانی سنووری ئێران و عێراق گەیشتوە و چاوپێکەوتنێکی تایبەتیان لەگەڵ ئەمیر کەریمی، هاوسەرۆکی په‌ژاک ئەنجامدا. ئەم ڕاپۆرتە لە ٢٠ی تەمموزدا لە بەرنامەی “٦٠ خولەک”ی بی‌بی‌سی فارسی پەخشکرا، و کاردانەوەی بەرفراوانی لێکەوتەوە. په‌ژاک لقی ئێرانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە کە لەلایەن ئەمریکا و یەکێتیی ئەورووپا و تورکیاوە وەک گرووپێکی تیرۆریستی ناوی هاتووە. پەکەکە و لقە جیاجیاکانی لەوان په‌ژاک تۆمەتبار کراون بە پێشێلکردنی سیستماتیکی مافی مرۆڤ، بەتایبەتی بەکارهێنانی منداڵان لە پێکهاتە سەربازییەکاندا.
بەداخەوە ئەوەیە کە پەیامنێری بی‌بی‌سی بۆ وەسفکردنی په‌ژاک دەستەواژەی “لایەنە کوردییەکانی دژبەری حکوومەتی ئێران”ی بەکارهێناوە و بانگەشەی ئەوە دەکات کە ئەم گرووپە چەکدارە “گەورەترین هێزی چەکداری لە چیاکانی کوردستانی عێراق لەسەر سنووری ئێران هەیە”. بێگومان پەیامنێری بی‌بی‌سی فارسی ڕوونی ناکاتەوە کە چۆن دەتوانرێت گرووپێکی چەکدار وەک حیزب وەسف بکرێت و کام لایەنی سیاسی هێزی چەکدار و تونێلی هەیە و بارەگاکانی کێ لە ناوەڕاستی ڕێگای سەختی شاخاویدا هەڵکەوتووە؟! لە ڕاپۆرتەکەی ژیار گوڵدا چەند جارێک گرووپە چەکدارە کوردییەکان بە “حزب” وەسف کراون و یەکسەر وشەی “چەکدار” باس کراوە! لە ڕاستیدا ڕوون نییە مرۆڤ چۆن دەتوانێت هەم حیزب بێت و هەم گرووپێکی چەکداری.
منداڵان وێنەیان نەگیراوە
یەکێک لە ڕەخنە هەرە بەرچاوەکانی ئەم ڕاپۆرتە، وروژاندنی هیچ پرسیارێکە سەبارەت بە بەکارهێنانی منداڵی سەرباز لەلایەن په‌ژاکەوە. بەگوێرەی چەندین ڕاپۆرت، لەوانە بەڵگەنامەکانی بڵاوکراوەی پەیامنێرانی ڕێکخراوە ناحکومییەکانی مافی مرۆڤ، نەتەوە یەکگرتووەکان و ڕاپۆرتە سەربەخۆکانی دامەزراوە ناوچەییەکان، په‌ژاک لە دەیەکانی ڕابردوودا سەدان هەرزەکاری لە ئۆردوگاکانی مەشق و ڕاهێنانەکانیدا وەرگرتووە. ئەم ئیدیعایانە بە وێنەی بڵاوکراوی ماڵپەڕی په‌ژاک و ماڵپەڕی پەکەکە لە سەربازە کوژراوەکانی پشتیوانی دەکرێت. ڕوونە کە زۆرێک لەو کەسانە کاتێک چوونەتە ناو په‌ژاکەوە تەمەنیان لە خوار تەمەنەوە بووە و بە پێی یاسا نێودەوڵەتییەکان و پەیماننامەی مافی منداڵان نابێ وەک سەرباز بەکار بێنن. لە لایەکی دیکەوە گرنگە بزانین کە په‌ژاک سیاسەتێکی نوێی هەیە کە بەرواری ئەندامێتی لە ماڵپەڕەکەیدا بڵاونەکاتەوە بۆ ئەوەی تۆمەتبار نەکرێت بە بەکارهێنان و دامەزراندنی منداڵان. بێگومان په‌ژاک لە ڕێکەوتنێکدا لە جنێڤ بەڵێنی دابوو کە چیتر منداڵان وەک سەرباز بەکارنەهێنن؛ بەڵێنێک کە بە گوتەی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران، نەک هەر پێشێل کراوە، بەڵکو بەڵگەنامە نوێیەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە پرۆسەی دامەزراندنی منداڵان لە ساڵانی ڕابردوودا بەردەوام بووە. لە ڕاستیدا پێویستە خاڵێکی گرنگ ئاماژەی پێبدرێت: “ئەو ڕاستییەی کە گروپێک پابەند دەبێت بە ئەنجامدانی تاوانی جەنگ و بەکارهێنانی منداڵان وەک سەرباز، خۆی دانپێدانانێکی ناڕاستەوخۆیە بە مێژوویەکی تاوان. ئێستا پرسیارەکە ئەوەیە: بۆچی پەیامنێری بی‌بی‌سی باسی ئەم ڕاستییەی نەکردووە؟”
بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێ، بێدەنگی هەواڵەکان
پرسێکی دیکە کە لە ڕاپۆرتی بی‌بی‌سی فارسیدا ئامادە نەبوو، پرسی بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێی منداڵان و هەرزەکارانی ناو قەوارەی په‌ژاکە. ساڵانێکە بنەماڵەی زۆرێک لە کوردانی ئێران و عێراق بێ ئاگان لە چارەنووسی منداڵەکانیان کە لەلایەن په‌ژاکەوە وەرگیراون یان ڕفێنراون. په‌ژاک نە دان بە مردنیاندا دەنێت و نە ڕێگە بە خێزانەکان دەدات چاویان بە منداڵەکانیان بکەوێت. لە هەندێک حاڵەتدا په‌ژاک ڕاپۆرتێکی کورتی هەواڵ بڵاودەکاتەوە و بانگەشەی ئەوە دەکات کە ئەندامێکی ئەم گروپە لە ساڵی ٢٠١٩ کوژراوە، بۆ نموونە! واتە پەژاک هەندێک جار بە دواکەوتنی چەند ساڵێک هەواڵی مردنی ئەندامەکانی بڵاودەکاتەوە. تەنانەت کاتێک هەواڵی مردنەکە بڵاودەبێتەوە هۆکاری مردنەکە و شوێنی ناشتنی و هتد ڕوون نییە. ئەمە لە حاڵێکدایە کە بە پێی “کۆنوانسیۆنی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی هەموو مرۆڤەکان لە بێسەروشوێنکردنی زۆرەملێ”، ئەم دیاردەیە نموونەی تاوانێکە لە دژی مرۆڤایەتی. بەڵام لە ڕاپۆرتی پەخشکراودا نەک هەر پرسیارێک لەسەر ئەم بابەتە نەهاتە ئاراوە، بەڵکو تۆنی گشتی ڕاپۆرتەکە گروپی په‌ژاکی وەک هێزێکی چەکداری شەرعی لە شاخ خستەڕوو، بەبێ ئەوەی بچوکترین ئاماژە بە مێژووە تاریکەکەی بکرێت.
ژیار گوڵ لە چاوپێکەوتنەکەیدا لەگەڵ سەرۆکی په‌ژاک هیچ پرسیارێکی لەبارەی چارەنووسی دەیان ژنی کوردی ئێرانی نەکرد کە لە په‌ژاکدا بێسەروشوێن بوون و کوژران. ئەمە سەرەڕای ئەوەی کە سەرۆکی په‌ژاکیش لە چاوپێکەوتنەکەدا ئیدیعای ڕزگاری ژنانی وروژاندبوو، گرنگ بوو. ڕێبەری په‌ژاک بانگەشەی ئەوەی کرد کە ئەو گرووپەی کە لە ژێر فەرماندەیی ئەودایە بزووتنەوەیەکی سیاسی شەڕانگێزن و باوەڕیان بە چارەسەری دیموکراسی هەیە. بەڵام ئەمیر کەریمی ڕوونی نەکردەوە کە چۆن بە نیازە بە بەکارهێنانی منداڵان و ژنان وەک سەرباز و ئامادەبوون لە تونێلەکان و ئەنجامدانی چالاکیی چەکداری و بێسەروشوێنکردنی هاووڵاتیانی کوردی ئێران بە شێوەیەکی دیموکراسیانە پرسی کورد لە ئێران چارەسەر بکات. چاوپێکەوتنەکە لەگەڵ ئەمیر کەریمی زیاتر لەسەر گێڕانەوەی سەرۆکی په‌ژاک و کەمتر لەسەر بۆچوون یان ڕەخنە دژبەیەکەکان لە گروپەکە بوو.
ئایا بی‌بی‌سی هێڵە سوورەکانی میدیای شکاند؟
چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران بە ڕاشکاوی داوا لە ڕێکخەری میدیایی بەریتانیا، ئۆفکۆم دەکات، لێکۆڵینەوە لە ئەدای بەرنامەی بی‌بی‌سی فارسی بکات. بەپێی بڕگەی 5 و 7ی “یاسای پەخشی گشتی”ی ئۆفکۆم، میدیای گشتی پێویستە بێلایەنی و هاوسەنگی و وردبینی لە ڕووماڵکردنی پرسە هەستیارەکاندا بپارێزێت و نابێت سەکۆیەک بۆ بەرەوپێشبردنی ڕاستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆی توندوتیژی یان تیرۆر دابین بکات. جگە لەوەش، بەپێی بڕگەی 5.1ی “کۆدی بنەماکان”ی ئۆفکۆم، میدیاکان دەبێت بە وردی و دادپەروەرانە مامەڵە بکەن لە پێشکەشکردنی زانیارییەکان. چاوپێکەوتن لەگەڵ نوێنەرانی په‌ژاک بەبێ خستنەڕووی بۆچوون یان ڕوونکردنەوەی دژ بەیەک سەبارەت بە مێژووی گروپەکە بە جۆرێک لە ناهاوسەنگی لە پێشکەشکردنی زانیارییەکان دادەنرێت. ئەم ناهاوسەنگییە دەتوانێت بینەر بەلاڕێدا ببات و وێنەیەکی نادروست لە واقیعەکانی ئێستا بخاتەڕوو.
پەیامنێری بی‌بی‌سی فارسی بە دڵنیاییەوە ئاگاداری مێژووی په‌ژاکە لە ئەنجامدانی هێرشی تیرۆریستی لە ئێران و بەکارهێنانی منداڵان و ژنان وەک هێزی چەکدار. بۆیە پێویستە جەخت لەوە بکرێتەوە کە گۆڕینی کامێرای بی‌بی‌سی بۆ سەکۆیەکی بێ پرسیار و یەکلایەنە بۆ گروپێک کە مێژووی توندوتیژی چەکداری و تاوانی جەنگی هەیە، ڕەفتارێکی ناپیشەیی و پێچەوانەی بەرپرسیارێتی میدیایە. دەزگایەکی ڕاگەیاندن کە لەلایەن بودجەی گشتی بەریتانیا بەڕێوەدەبرێت، پێویستە لە بەرزترین ئاستی شەفافیەت و لێپرسینەوەدا کاربکات؛ ڕاپۆرت نەکردن لەسەر گروپێکی چەکدار و بەرەوپێشبردنی کردەوە چەکدارییەکانی. یەکێک لە لاوازییە جدییەکانی ئەم چاوپێکەوتنە، ناهاوسەنگی بوو لە ڕووماڵکردنی بابەتگەلی جیاوازدا. لە کاتێکدا سەرۆکی په‌ژاک ئامانج و چالاکییەکانی خۆی ڕوونکردەوە، بی‌بی‌سی بەشێوەیەکی پێویست ڕووبەڕووی تەحەددیات و ڕەخنەکانی ئەو گروپە نەکردەوە.
لە هەر حاڵەتێکدا، لە وەڵامی بڵاوبوونەوەی ئەم ڕاپۆرتەدا، چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران داوای ئەمانەی خوارەوە دەکات؛
- پێداچوونەوەی بەپەلە بە کردەوەکانی بی‌بی‌سی فارسی لەلایەن ئۆفکۆمەوە بەهۆی پێشێلکردنی یاساکانی پەخشی گشتی و پەرەپێدانی ناڕاستەوخۆی گروپێکی چەکداری نێودەوڵەتی کە بەدوایدا دەگەڕێت و لە لیستی گروپە تیرۆریستییەکاندایە!
- وەڵامی فەرمی بی‌بی‌سی فارسی سەبارەت بە هۆکارەکانی دوورخستنەوەی پرسی مافی مرۆڤ لە وتووێژ لەگەڵ سەرکردەکانی په‌ژاک؛
- هەڵوێستی حکومەتی بەریتانیا سەبارەت بە پشتیوانی دارایی بۆ دەزگایەکی میدیایی کە بە شێوەیەکی کاریگەر سەکۆیەکی ڕیکلامی بۆ گروپێک دروستکردووە کە پێشینەیەکی جددی لە بواری مافی مرۆڤدا هەیە؛
- لێکۆڵینەوەیەکی نێودەوڵەتی سەبارەت بە پێشێلکردنی کۆنوانسیۆنی جنێڤ لەلایەن په‌ژاکەوە و دەستپێکردنی لێکۆڵینەوەیەکی سەربەخۆ لە دامەزراندنی منداڵان و چارەنووسی ئەو کەسانەی لەم گروپەدا ون بوون.
پەخشی ئەم ڕاپۆرتە نەک هەر ستانداردە پیشەییەکانی میدیای خستۆتە ژێر پرسیارەوە، بەڵکو نیگەرانی قووڵی لای ڕێکخراوەکانی مافی منداڵان و چالاکانی مافی مرۆڤی لێکەوتووەتەوە. بێدەنگی میدیا لە بەرامبەر تاوانە سەلمێنراوەکان، بە تایبەت لە تۆڕێکی دەوڵەتی سپۆنسەری، ناتوانێ بێ وەڵام بمێنێتەوە. ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران داوا لە هەموو دەزگاکانی ڕاگەیاندنی جیهانی، دەزگاکانی چاودێر و ڕێکخراوەکانی مافی مرۆڤ دەکات، ئەم هەڵسوکەوتە بە تاقیکردنەوەی باوەڕپێکراوی بۆ سیستەمی میدیایی ڕۆژئاوایی لە قەڵەم بدەن. بێگومان ئەمە یەکەمجار نییە کە بی‌بی‌سی فارسی ببێتە سەکۆیەکی یەکلایەنە بۆ په‌ژاک. لە ساڵی ٢٠٢٣دا زیلان ڤه‌ژین، یەکێک لە سەرکردەکانی په‌ژاک، لە چاوپێکەوتنێکدا لەگەڵ ژیار گوڵ، ئیدیعای پەیوەندی ڕێکخراوەیی پەکەکە بە په‌ژاکەوە کرد و دانی بە سەرکردایەتی ئۆجالاندا نا بەسەر تەواوی ئەم پێکهاتە. په‌ژاک، وەک گرووپێک کە بە کردەوە توندوتیژ و تیرۆریستییەکانی لە مێژووی خۆیدا ناسراوە، دەبێ بە وردی لێی بکۆڵرێتەوە و ڕەخنەی لێ بگیرێت. چاوپێکەوتن لەگەڵ سەرۆکی ئەم گروپە چەکدارە، بەبێ گوێدانە مێژوو و چالاکییەکانی، دەتوانێت ببێتە هۆی ئاساییبوونەوەی کردەوە نایاسایی و توندوتیژەکانیان و جۆرێک لە شەرعیەتیان پێ بدات.
