شیما کۆیک: لە ماوەی کارکردنم لە په‌ژاک، هەستم دەکرد چەند جارێک لێرەوە هەڵبێت. بارودۆخی ژیان زۆر سەخت بوو و بەرگەی فشاری دەروونی زۆرم گرت
لە پشکنینی ئەو زیانە کۆمەڵایەتی و دەروونیانەی کە گەنجان لە کۆمەڵگا پڕ قەیرانەکاندا ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، زۆر گرنگە گرنگی بەو هۆکارە بنەڕەتی و پێکهاتەییانەی کە دەبنە هۆی لادانی کۆمەڵایەتی. یەکێک لەو هۆکارانە کێشەی خێزانی و ئابوورییە، کە دەتوانێت کاریگەری قووڵی هەبێت لەسەر گەشەکردن و گەشەسەندنی کەسایەتی تاک و کۆمەڵایەتیی گەنجان. لەم پێوەندییەدا چیرۆکی ژیانی شیما کۆیک (ناوی ڕێکخراوەیی: دیلان ژاوه‌رو)، گەنجێک کە بەهۆی کێشەی بنەماڵەیی و بارودۆخی نالەباری ئابووری وازی لە خوێندن هێنا و پەیوەندی بە گرووپی تیرۆریستی په‌ژاکەوە کرد، نموونەیەکی کۆنکرێتی ئەم دیاردانە دەخاتە ڕوو.
توێژینەوەکان دەریدەخەن کە ژینگەی خێزان یەکێکە لە گرنگترین هۆکارەکان کە کەسایەتی و ڕەفتاری تاک لە قاڵب دەدات. لەگەڵ ململانێی خێزانەکان لەگەڵ قەیرانە ئابووری و کۆمەڵایەتییەکان، منداڵان و هەرزەکاران بە توندی کاریگەرییان لەسەر دەبێت. دیلان کە لە منداڵیدا تووشی تەنیایی و نەبوونی پشتیوانی بووە، بەدوای ڕێگایەکدا دەگەڕا بۆ ئەوەی لە کێشەکانی ڕزگاری بێت و لە کۆتاییدا بەلای گروپە چەکدارەکانەوە ڕاکێشرا. ئەمە نەک هەر بێتوانایی سیستەمی پشتیوانی لە وەڵامدانەوەی پێداویستییە سەرەتاییەکانی گەنجان نیشان دەدات، بەڵکو ڕەنگدانەوەی ئەو ناسنامە و تەحەدای کۆمەڵایەتییە کە زۆرێک لە گەنجانی کۆمەڵگا زیانلێکەوتووەکان ڕووبەڕوویان دەبێتەوە.
بە گشتی، پشکنینی ژیانی دیلان ژاوه‌رو دەتوانێت یارمەتیدەرمان بێت بۆ بەدەستهێنانی تێگەیشتنێکی باشتر لە هۆکار و دەرئەنجامەکانی پەیوەستبوونی گەنجان بۆ گروپە چەکدارەکان و چۆن بارودۆخی خێزانیی کاریگەری لەسەر هەڵبژاردنەکانیان هەیە. هەروەها توێژینەوەکە تیشک دەخاتە سەر گرنگی دروستکردنی ستراتیژی کاریگەر بۆ پشتگیریکردنی گەنجانی مەترسیدار بۆ ڕێگریکردن لە لادانێکی کۆمەڵایەتی و دروستکردنی داهاتوویەکی گەش بۆیان.
شیما کۆیک – لە ساڵی ١٩٩٩ لەدایک بووە، خوێندنی تا پۆلی شەشەمی سەرەتایی هەیە. بەهۆی ناکۆکی خێزانی و کێشەی ئەکادیمی، لە ٦ی ئەیلولی ٢٠١٦ ماڵ بەجێدەهێڵێت و پەیوەندی بە په‌ژاکەوە کردووە. دوای تەواوکردنی مەشق و ڕاهێنانەکانی، ماوەیەک لە بارەگای پینجوین بووە و هەروەها بۆ ماوەیەکی کورت لە قەندیل بووە، پاشان ڕەوانەی دەڤەری بادینان کراوە تا کۆتایی کاتەکانی لە گرووپی چەکداری په‌ژاک. خاتوو کۆیک لە کاتی لە په‌ژاکدا جارێک هەوڵی هەڵهاتنی دا، بەڵام لەلایەن ئەندامانی ئەو گرووپەوە گیرا و بۆ ماوەی سێ مانگ زیندانی کرا. لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2022دا جارێکی دیکە هەوڵی هەڵهاتنی لەو گروپە دا و خۆی ڕادەستی هێزەکانی تورکیا کرد و لە کۆتاییدا لە ڕێگەی سنووری خۆی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا ڕادەستی پاسەوانی سنووری ئێرانیان کرد. ئێستا خێزاندارە و خاوەنی یەک منداڵە.
پرسیار: تکایە کەمێک باسی خۆتمان بۆ بکە. لەکوێ لەدایک بوویت و چ هەلومەرجێک وای لێکردی بچیتە ناو په‌ژاکەوە؟
شیما کۆیک: من لە شاری سولاوا لە پارێزگای کوردستان لە دایک بووم. منداڵیم زۆر سەخت بوو. خێزانەکەم لە دۆخێکی خراپی ئابووریدا دەژیا و لە لایەکی دیکەشەوە ناکۆکی خێزانیش هەبوو. ئەم دۆخە وای لێکردم بە خێرایی لە ژینگەی خێزانەکەم دوور بکەومەتەوە و بەدوای ڕێگایەکدا بگەڕێم بۆ دەربازبوون لە کێشەکانم. تا پۆلی شەشەمی سەرەتایی خوێندوومە، بەڵام بەهۆی سەختی ئەکادیمی و نەبوونی پشتیوانی، نەمتوانی بەردەوام بم. هەروەها بەهۆی ململانێ بەردەوامەکانی ناو خێزانەکەمەوە، هەستم بە تەنیایییەکی ئەوپەڕی دەکرد و ئەم حاڵەتە دەروونییە فشاری خستە سەرم.
پرسیار: ئەم کێشە بنەماڵەیی و پەروەردەییانە چۆن بوونە هۆی ئەندامبوونت لە په‌ژاک؟ ئایا کەسێک یان گروپێکی دیاریکراو هەبووە کە تۆی سەرنجی ڕاکێشاوە؟
شیما کۆیک: هەر لەو کاتەی هەستم دەکرد هیچ ڕێگەیەکم نییە بۆ دەربازبوون لە کێشەکانم، ئەندامانی په‌ژاک هاتنە گوندەکەمان و لەگەڵ گەنجان قسەیان دەکرد. بە بەڵێنی ئازادی و یەکسانی و دادپەروەری کۆمەڵایەتی بانگەشەی هەڵبژاردنیان کرد. پێیان وتم لە گروپەکەمان کەس ستەم لە کەسی تر ناکات و هەموومان هاوکاری یەکتر دەکەین. باسی ژیانی خۆیان لە شاخدا دەکرد و منیش کە لە دۆخی ژیانی خۆم بێزار بووم، ئەم بەڵێنانەم وەک ڕێگەیەک بۆ دەربازبوون لە کێشەکانم دەبینی. هەستم دەکرد ڕەنگە لەگەڵ ئەوان شتێک بدۆزمەوە کە لە ژیانمدا لەدەستم داوە. بەم شێوەیە بڕیارمدا بەشدارییان بکەم.
پرسیار: کاتێک پەیوەندیت بە په‌ژاکەوە کرد تەمەنت چەند بوو؟ ئێستا ئەگەر ئاوڕێک لە دواوە بدەمەوە، ئایا ئەو بڕیارەی کە داوتە بڕیارێکی دروست بوو؟
شیما کۆیک: من لە ٦ی ئەیلولی ٢٠١٦ پەیوەندیم بە په‌ژاکەوە کرد، ئەو کاتە تەمەنم تەنها ١٧ ساڵ و یەک مانگ بوو. ئێستا کە ئاوڕێک لە دواوە دەدەمەوە، دەبینم کە من بە تەواوی لە بارودۆخ و دەرئەنجامەکانی پەیوەستبوون بە گروپێکی لەو شێوەیە تێنەگەیشتم. ڕاستییەکە ئەوەیە کە من بە هیچ شێوەیەک ئامادە نەبووم بۆ ئەم بڕیارە و گەنج بووم. لەو کاتەدا بەڕاستی نەمدەزانی کە دەچمە ناو خولێکی توندوتیژی و مەترسیدارەوە و نەمدەزانی لە واقیعدا جگە لە فێڵ هیچی تر چاوەڕێم ناکات.
پرسیار: چی تۆی بۆ ئەم گروپە ڕاکێشا؟ ئایا لەو کاتەدا هەستت بە ئازادی دەکرد؟
شیما کۆیک: لە هەمووی زیاتر بەڵێنەکانی ئازادی و یەکسانی سەرنجی ڕاکێشام. پێیان وتم لەم گرووپەدا کەس لە سەرووی ئەویترەوە نییە و لێرەدا ژنان ئازادییەکی تەواویان هەیە؛ جیاواز لە کۆمەڵگاکانی تر کە ژنان هەمیشە زاڵ و چەوساوەن. وەک کچێکی گەنجی ژینگەیەکی نەریتی و داخراو، کە هەمیشە لە ژێر فشاری خێزانی و کۆمەڵایەتیدا بووم، ئەم قسانە سەرنجی ڕاکێشام. پێم وابوو ڕەنگە بتوانم لەم دۆخە ڕزگارم بێت و ژیانێکی جیاواز بەدەست بهێنم.
پرسیار: دوای ئەوەی بڕیارتدا بەشداری بکەیت شتەکان چۆن بوون؟ بۆ کوێ چووی و چ ڕاهێنانێکت پێدرا؟
شیما کۆیک: دوای ئەوەی بڕیارمدا بەشداری بکەم، لەگەڵ ئەندامانی په‌ژاک سنوورم بەزاند و چوومە شاری پینجوین لە کوردستانی عێراق. لەوێ خولی ڕاهێنانی جۆراوجۆرم وەرگرت. یەکەم خول کە بەشداریم کرد، خولێکی ڕاهێنانی ئایدیۆلۆژی بوو، تیۆرییەکانی گروپەکە و فەلسەفەی شەڕیان بۆ ڕوونکردەوە. دوای ئەوە بۆ مەشقی سەربازی ڕەوانەی دەڤەری بادینان کرام. ئەم قۆناغانە بۆ من زۆر سەخت بوون، کە هیچ ئەزموونێکی شەڕ و شەڕم نەبوو. بەڵام ئەوەی زۆر بێزاری کردم، نەبوونی بارودۆخی ژیانی گونجاو و نەبوونی پاکوخاوێنی بوو.
پرسیار: لەو ماوەیەی لە گروپی په‌ژاک بوویت هەستت چی بوو؟ ئایا ساتێک هەبووە کە ویستت گروپەکە بەجێبهێڵیت یان ڕابکەیت؟
شیما کۆیک: بەڵێ، لە ماوەی کارکردنم لە په‌ژاکدا چەند جارێک هەستم دەکرد کە دەبێت لێرەوە هەڵبێم. بارودۆخی ژیان زۆر سەخت بوو و بەرگەی فشاری دەروونی زۆرم گرت. یەکێک لە بەشە قورسەکان زیندانیکردن بوو لە شاخ و هیچ پەیوەندییەک لەگەڵ جیهانی دەرەوەدا نەبوو. بەڵام ئەگەر هەر کەسێک لەو گروپە هەوڵی ڕۆشتنی بدایە، یەکسەر بە خیانەتکار هەژمار دەکرا و دەبوو ڕووبەڕووی لێکەوتەی سەخت ببنەوە. بەڵام من گلەییم لە دۆستێکی نزیکم بە ناوی نۆژین کە فەرماندە بوو، پێم دەگوت ماندوو بووم. هەروەها بە جۆرێک هاوسۆزی لەگەڵمدا بوو، بەڵام هەمیشە جەختی لەوە دەکردەوە کە هیچ شوێنێک نییە لە کێشەکان ڕزگارمان بێت.
پرسیار: کەی یەکەمجار بڕیاری ڕاکردنت دا و چۆن کردت؟
شیما کۆیک: یەکەم جار کە بڕیارمدا ڕابکەم، زۆر ترسام. چونکە دەترسام ئەگەر ڕابکەم سوکایەتیم پێبکرێت یان تەنانەت ئەشکەنجە بدرێم. بەڵام ئیتر نەمتوانی وەریبگرم. بیری خێزانەکەمم دەکرد و هیچ هیوایەکم نەبوو کە شتەکان بگۆڕدرێن. لە کۆتاییدا شەوێک لە کاتێکدا لە ئەرکی پاسەوانیدا بووم، دەرفەتێکم بۆ دۆزیەوە و بە خێرایی ڕزگارم بوو. گەیشتمە گوندێکی نزیک و خۆم بە هێزەکانی تورکیا ناساند. دوای چەند ڕۆژێک لە دیل گرتنم لە لایەن هێزەکانی تورکیاوە، دواجار لە ڕێگەی سنووری خوی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا ڕادەستی هێزەکانی ئێران کرام.
پرسیار: دوای گەڕانەوەت بۆ ئێران چیت بەسەر هات؟
شیما کۆیک: دوای گەڕانەوەمان بۆ ئێران، بە پێچەوانەی ئەوەی لە په‌ژاک پێمان دەگوترا کە لە کاتی گەڕانەوەماندا زیندانی دەکرێین و ئەشکەنجە دەدرێین، هیچ ڕووی نەدا. تەنها چەند پرسیارێکیان لێکردم و دواتر زۆر بە ئاسانی گەڕامەوە بۆ ژیانی پێشووم. ئێستا هاوسەرگیریم کردووە و منداڵێکم هەیە. لەگەڵ خێزانەکەم لە مەریوان دەژیم و ژنی ماڵەوەم.
پرسیار: ئێستا کە ئاوڕێک لە دواوە دەدەیتەوە، چۆن هەست دەکەیت و چ پەیامێک دەدەیت بەو هەرزەکارانەی کە لە دۆخێکی هاوشێوەی تۆدان؟
شیما کۆیک: بەڕاستی پێموانییە کەس بیەوێت بچێتە شوێنێکی وەک په‌ژاک. لەو تەمەنەدا لەژێر فشارێکی زۆردا بووم، ئەو بڕیارەی کە داومە، ڕەنگە بۆ زۆر کەس هەڵە بێت، بەڵام لە ڕاستیدا، لەو کاتەدا، هیچ تێگەیشتنێکی ڕوونم لە دەرئەنجامەکانی هەڵبژاردنەکانم نەبوو. پەیامی من بۆ هەرزەکاران ئەوەیە کە پێش ئەوەی هەر بڕیارێکی گەورە بدەن، پێویستە بە وردی بیربکەنەوە و سوود لە ئەزموونی کەسانی دیکە وەربگرن. هیچ گروپێک لە ڕاستیدا ئەوەی بەڵێنت پێدەدەن پێت نادات. هەمیشە ژیان بە ئارامی و لەگەڵ خێزان باشترە لە شەڕ و ململانێ.
