روز جهانی معلم فرصتی است تا به نقش حیاتی معلمان در کردستان ایران توجه شود؛ کسانی که با آموزش کودکان و نوجوانان، نه تنها دانش علمی منتقل می‌کنند بلکه آن‌ها را در برابر خطر جذب گروه‌های مسلح مقاوم می‌سازند.
دکتر زانا صادقی
آموزش با کیفیت، نه تنها حق بنیادین هر کودک است بلکه ابزاری کلیدی برای توسعه اجتماعی، کاهش نابرابری و پیشگیری از خشونت و افراط‌گرایی محسوب می‌شود. در مناطق مرزی و محروم مانند کردستان ایران، این واقعیت برجسته‌تر است؛ جایی که چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی، شرایط آموزشی را به شدت پیچیده می‌کنند.
روز جهانی معلم، فرصتی است برای توجه به نقش حیاتی معلمان در تربیت نسلی آگاه، مقاوم و مسئول. معلمان در کردستان ایران، فراتر از آموزش محض، به نقش‌های اجتماعی و تربیتی می‌پردازند که می‌تواند مانع جذب کودکان و نوجوانان به گروه‌های مسلح و افراطی شود.
اهمیت روز جهانی معلم و استانداردهای بین‌المللی
روز جهانی معلم از سال ۱۹۹۴ برگزار می‌شود و یادآور تصویب توصیه‌نامه سال ۱۹۶۶ یونسکو و سازمان بین‌المللی کار (ILO) درباره «وضعیت معلمان» است. این سند بین‌المللی استانداردهایی را برای حقوق و مسئولیت‌های معلمان، آموزش اولیه و توسعه حرفه‌ای، استخدام، شرایط کاری و محیط یادگیری تعیین می‌کند.
با تصویب توصیه‌نامه مکمل برای اعضای هیئت علمی آموزش عالی در سال ۱۹۹۷، دامنه حمایت‌ها و استانداردهای حرفه‌ای برای معلمان دانشگاهی نیز توسعه یافت. شعار سال ۲۰۲۵، «بازآفرینی حرفه معلمی به‌عنوان یک حرفه مشارکتی»، بر اهمیت همکاری، تبادل تجربه و حمایت متقابل میان معلمان تأکید دارد و نشان می‌دهد که آموزش، بیش از آنکه فعالیت فردی باشد، نیازمند ساختارهای جمعی و هماهنگ است.
چالش‌های آموزشی در کردستان ایران
کردستان ایران، با ویژگی‌های جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی خاص، با مجموعه‌ای از چالش‌های آموزشی مواجه است که بر کیفیت آموزش و توانایی معلمان تأثیر مستقیم دارند:
-
فقر و محرومیت اقتصادی: بسیاری از مدارس در مناطق روستایی و مرزی با کمبود منابع آموزشی، تجهیزات و فضای مناسب مواجه‌اند. این کمبودها نه تنها کیفیت آموزش را کاهش می‌دهند بلکه فشار روانی و شغلی معلمان را نیز افزایش می‌دهند.
-
ناامنی و تهدیدات گروه‌های مسلح: حضور گروه‌های مسلح فعال در برخی مناطق، امنیت دانش‌آموزان و معلمان را تهدید می‌کند و محیط یادگیری را متزلزل می‌سازد.
-
فرصت‌های محدود توسعه حرفه‌ای: بسیاری از معلمان دسترسی به آموزش‌های تکمیلی، شبکه‌سازی با همکاران و ساختارهای حمایتی ندارند، که می‌تواند منجر به احساس انزوا و کاهش انگیزه شغلی شود.
-
کمبود آموزش حقوق بشر و مهارت‌های اجتماعی: در بسیاری از مدارس، آموزش رسمی در زمینه حقوق بشر، شهروندی و مهارت‌های زندگی محدود است. معلمان در چنین شرایطی نقش تربیتی و اجتماعی گسترده‌ای پیدا می‌کنند که می‌تواند بر توانایی کودکان و نوجوانان برای مقاومت در برابر افراط‌گرایی اثرگذار باشد.
نقش معلمان در پیشگیری از افراط‌گرایی
تحقیقات متعدد نشان می‌دهند که کمبود آموزش، محدودیت دسترسی به اطلاعات و فقدان مهارت‌های اجتماعی، زمینه‌ساز جذب کودکان و نوجوانان به گروه‌های مسلح است. معلمان می‌توانند با اقدامات هدفمند و مستمر، تأثیر مستقیمی بر پیشگیری از این روند داشته باشند:
-
توسعه تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله: معلمان با پرورش قدرت تحلیل و تصمیم‌گیری در دانش‌آموزان، آن‌ها را قادر می‌سازند در برابر تبلیغات گروه‌های مسلح و افراطی مقاومت کنند.
-
تقویت هویت اجتماعی و احساس تعلق: ایجاد حس اعتماد به نفس، خودباوری و تعلق به جامعه می‌تواند کودک و نوجوان را از مسیرهای خشونت‌آمیز دور نگه دارد.
-
ساختن محیط آموزشی امن و حمایتگر: فضایی که در آن دانش‌آموزان احساس امنیت، ارزشمندی و حمایت کنند، میزان آسیب‌پذیری آنان را کاهش می‌دهد و فرصت جذب به گروه‌های مسلح را محدود می‌کند.
-
ترویج آموزش حقوق بشر و مسئولیت اجتماعی: آگاهی‌بخشی درباره حقوق کودکان، برابری جنسیتی، آزادی بیان و مشارکت اجتماعی، نقش معلمان را در ایجاد نسل آگاه و مقاوم پررنگ‌تر می‌کند.
آموزش، عدالت و توسعه انسانی
ارتباط میان آموزش و حقوق بشر در مناطق محروم نمود عینی پیدا می‌کند. در کردستان ایران، دسترسی محدود به آموزش با کیفیت، یکی از عوامل نابرابری اجتماعی و اقتصادی است. معلمان، به‌عنوان نمایندگان دولت و نهادهای آموزشی، نقشی کلیدی در تسهیل عدالت آموزشی، کاهش تبعیض و ارتقای فرصت‌های برابر برای همه کودکان دارند.
هنگامی که کودکان و نوجوانان از آموزش مناسب برخوردارند و معلمان از حمایت‌های لازم برای توسعه حرفه‌ای و روانی بهره‌مندند، آن‌ها کمتر به جذب گروه‌های مسلح و مسیرهای افراطی سوق پیدا می‌کنند. بنابراین، آموزش با کیفیت، ابزاری مستقیم و مؤثر برای حفظ امنیت و ثبات اجتماعی است.
ضرورت حمایت و بازآفرینی حرفه معلمی
برای تقویت اثرگذاری معلمان در پیشگیری از افراط‌گرایی، اقدامات زیر ضروری است:
-
توسعه زیرساخت‌ها و منابع آموزشی: تجهیز مدارس با کتاب، فناوری، آزمایشگاه و امکانات رفاهی، معلمان را قادر می‌سازد آموزش مؤثرتری ارائه دهند.
-
آموزش و حمایت حرفه‌ای مداوم: برنامه‌های توسعه حرفه‌ای، فرصت شبکه‌سازی با همکاران و ارائه مهارت‌های نوین تدریس، انگیزه و توانایی معلمان را افزایش می‌دهد.
-
محیط کاری ایمن و حمایتگر: ایجاد امنیت شغلی، حمایت روانی و امکان مشاوره حرفه‌ای به معلمان کمک می‌کند تا با تمرکز و انگیزه بیشتر فعالیت کنند.
-
ادغام آموزش حقوق بشر و شهروندی در برنامه‌های درسی: برنامه‌های آموزشی که بر مهارت‌های اجتماعی، ارزش‌های انسانی و مسئولیت مدنی تأکید دارند، می‌توانند کودکان را در برابر افراط‌گرایی مقاوم کنند.
همکاری و همبستگی به‌عنوان اصل کلیدی
شعار سال ۲۰۲۵ روز جهانی معلم، «بازآفرینی حرفه معلمی به‌عنوان یک حرفه مشارکتی» بر این نکته تأکید دارد که معلمی فعالیتی فردی نیست؛ بلکه نیازمند همکاری میان معلمان، مدیران مدارس، خانواده‌ها و نهادهای آموزشی و اجتماعی است. این همکاری موجب تقویت کیفیت آموزش، افزایش تأثیر تربیتی و توانایی پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی می‌شود.
در کردستان ایران، ایجاد شبکه‌های همکاری میان معلمان و حمایت نهادهای دولتی و غیردولتی، می‌تواند نسلی مقاوم در برابر افراط‌گرایی و خشونت پرورش دهد.
روز جهانی معلم فرصتی برای تجلیل از تلاش‌ها و نقش حیاتی معلمان است؛ به‌ویژه در مناطق محروم و مرزی مانند کردستان ایران. معلمان نه تنها دانش و مهارت‌های علمی را منتقل می‌کنند، بلکه ستون اصلی تربیت کودکان برای زندگی مسئولانه، امن و مقاوم در برابر افراط‌گرایی هستند.
برای تحقق این هدف، لازم است که سیاست‌گذاران و جامعه بین‌المللی:
-
از معلمان حمایت کنند،
-
فرصت‌های توسعه حرفه‌ای و همکاری فراهم کنند،
-
محیط آموزشی امن و منابع کافی در اختیار آن‌ها قرار دهند،
-
و برنامه‌های آموزشی متکی بر حقوق بشر و مهارت‌های اجتماعی را توسعه دهند.
بدون توجه جدی به نقش معلمان و ارتقای شرایط کاری و حرفه‌ای آن‌ها، تحقق آموزش فراگیر، عادلانه و مقاوم در برابر خشونت و افراط‌گرایی ممکن نخواهد بود. بنابراین، روز جهانی معلم نه تنها جشنی برای تجلیل از این حرفه است، بلکه یادآور اهمیت سرمایه‌گذاری در آموزش و حمایت از معلمان به‌عنوان مدافعان اصلی حقوق بشر و امنیت اجتماعی در کردستان ایران است.
