ئاریا مورادی، گەنجێکی تەمەن ١٧ ساڵانی خەڵکی مەریوان، لە ڕێگەی تەلەگرامێکەوە بە بەڵێنی فریودەرەوە ڕاکێشرایە دەستی گرووپی چەکداری کۆمەڵە. بەڵام بە شوێنکەوتنی بنەماڵەکەی توانی لەم ڕێگا تاریکە بگەڕێتەوە. گێڕانەوەی ئاریا ڕەنگدانەوەی واقیعێکی تاڵ لە دڵی کۆمەڵگای کوردیدایە کە سەدان بنەماڵەی گرتۆتەوە.
لە ساڵانی ڕابردوودا گرووپی چەکداری کۆمەڵە کە خۆی بە داکۆکیکار لە مافەکانی گەلی کورد وەسف دەکات، بە هۆی دامەزراندنی هەرزەکاران و بەکارهێنانیان لە چالاکی تەبلیغی، پەروەردەیی و تەنانەت سەربازیشدا، چەندین جار ڕەخنەی زۆری لێ گیراوە.
لە کاتێکدا ئەم گرووپە لە لێدوانەکانیدا باس لە ئازادی و دیموکراسی دەکات، بە کردەوە لاوازییە دەروونی و دارایی و سۆزدارییەکانی هەرزەکاران دەقۆزێتەوە بۆ ئەوەی لە بنەماڵەکانیان جیایان بکاتەوە و لە فەزای داخراو و میلیتاریزەکراوی خۆیدا بیانهێڵێتەوە.
بە پشتبەستن بە داتای مەیدانی کە لەلایەن چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێرانەوە کۆکراونەتەوە، بەدرێژایی ساڵان، ڕاپۆرتی چالاکییەکانی پەیوەست بە دامەزراندنی هەرزەکاران یان هەوڵدان بۆ دامەزراندنی هەرزەکاران لەلایەن لقە جۆربەجۆرەکانی کۆمەڵە و گرووپە چەکدارەکانی دیکەوە بڵاوبووەتەوە.
زۆربەی ئەم هەرزەکارانە لە ڕێگەی تۆڕە کۆمەڵایەتییەکانی وەک تێلێگرام، ئینستاگرام، یان واتسئەپەوە کەسانی نەناسراویان ناسی کە خۆیان بە “هاوڕێ، هاوبیر، یان چالاکوانی سیاسی” ناساند و لە ڕاستیدا دامەزرێنەر بوون.
ئەم چاوپێکەوتنەی ئێستا لەگەڵ ئاریا مورادی نموونەیەکی ڕوونی ئەم شێوازە مەترسیدارەیە.
چاوپێکەوتن لەگەڵ ئاریا مورادی ئەندامی پێشووی گرووپی چەکداری کۆمەڵە
تکایە خۆت بناسێنە و پێمان بڵێ چۆن ئاشنای گروپی چەکداری کۆمەڵە بوویت؟
من ئاریا مورادی، لە ١٩ی کانوونی دووەمی ٢٠٠٧ لە شاری مەریوان لە دایکبووم. من خوێندکاری پۆلی ١٢ بووم لە بواری تاقیکاریدا، زۆربەی کاتەکانم بە خوێندن و ئامادەکاری بۆ تاقیکردنەوەی وەرگرتن بەسەر دەبرد. چەند مانگێک لەمەوبەر لە ڕێگەی کەناڵێکی تێلێگرامەوە بە ناوی “شەوەیل کرماشان” کەسێکم ناسی کە خۆی بە “سیروان” ناساند. سەرەتا وا خۆی نیشان دەدا کە تەنیا بە دوای دۆستایەتی و گفتوگۆدا دەگەڕێت، بەڵام وردە وردە دەستی کرد بە قسەکردن لەسەر گروپی کۆمەڵە و “داهاتووی گەش”ی ئەندامەکانی. لەوێشەوە پرۆسەی فریودانم دەستی پێکرد.
بەڕاستی چی وای لێکردیت بڕیار بدەیت بەشداری ئەو گروپە بکەیت؟
ئەگەر ڕاستگۆ بم، زیاتر لە نەزانی و وروژاندنی گەنجیدا بوو. سیروان بە قسەکانی خەونم بینی؛ باسی پارە و ئاسانکاری و خانوو و ئۆتۆمبێلێکی دەکرد، تەنانەت باسی “ناسینی کچە جوانەکان”ی دەکرد وەک بەشێک لە ژیانی ناو گروپەکە. لەو کاتەدا، بەڕاستی نەمدەزانی چی لە پشت ئەم بەڵێنانەوە شاراوەتەوە. وەک ئەوەی کۆمەڵە ڕێکخراوێکی مۆدێرن و ئازاد بێت و ئەندامەکانی لە خۆشگوزەرانییەکی تەواودا بژین، قسەی دەکرد. ئەم قسانە و ڕەنگە بێ ئەزموونی منیش وای لێکردم بێ بیر لە دەرئەنجامەکانی بەشەناوخۆیی دەربچم و لەگەڵ یەکێک لە ئەندامانی گروپەکە بە ناوی “کهیوان” بەرەو سنوور بڕۆم.
کاتێک چوویتە ناو مەڵبەندی کۆمەڵە، واقیعەکە چی بوو؟ ئایا ئەوەی بەڵێنتان پێدرابوو ڕاست بوو؟
نەخێر هیچ شتێک وەک بەڵێنەکانیان نەبوو. هەر لە ساتەوەختی گەیشتنمەوە بۆم دەرکەوت کە هەموو شتێک درۆیە. ژینگەیەکی داخراو، پڕ لە سنووردارکردن و بێمتمانەیی. پارە و ئاسوودەیی و ئازادی نەبوو. زۆربەی خەڵک گەنج و ماندوو و بێهیوا بوون. شەوانە لە ژوورە ساردەکاندا دەخەوتین و لە ڕۆژدا کاری جۆراوجۆرمان دەکرد، کە هیچیان لەگەڵ تەمەن و تواناکانی مندا نەدەگونجا. زۆری نەخایاند تێگەیشتم کە ئەوان تەنها هەست و سادەیی منیان قۆستۆتەوە.
لەو ماوەیەی کە لە تیپەکەدا بوویت هەستت چۆن بوو؟
هەستکردن بە ترس و پەشیمانی، هەر لە یەکەم ڕۆژەوە. پێم وابوو ڕەنگە بتوانم ڕێگایەک بۆ گەڕانەوە بدۆزمەوە، بەڵام ترسام. کەشوهەوای گروپەکە پڕ بوو لە کۆنتڕۆڵ؛ تەنانەت قسەکردن لەگەڵ کەسانی نوێی دیکەش دەبوو بە مۆڵەت ئەنجام بدرێت. تەمەنم ١٧ ساڵ بوو و بۆ یەکەمجار لە بنەماڵەکەم جیا بوومەوە. هەموو شەوێک بە خۆمم دەگوت خۆزگە هەرگیز بەو پەیامانە فریو نەدرابایە.
چۆن توانیت ئەو گروپە بەجێبهێڵیت و بگەڕێیتەوە وڵات؟
خۆشبەختانە کاتێک بنەماڵەکەم هەستیان بە نەبوونی من کرد، بە خێرایی بەدواداچوونیان بۆ کرد. لە ڕێگەی ناسیاو و دامەزراوە جۆراوجۆرەکانەوە شوێنەواری منیان دۆزیەوە. دوای نزیکەی سێ هەفتە، بە هەوڵ و نێوەندگیری بنەماڵەکەم توانیم لەوێ دەربچم و بگەڕێمەوە بۆ ئێران. ڕەنگە ئەگەر چەند ڕۆژێکی تر بمێنمەوە، دەرفەتێکی لەو شێوەیەم نەدەبوو.
ئێستا کە گەڕایتەوە، چۆن ئاوڕێک لەو سەردەمە دەدەیتەوە؟
ئەو ماوەیە کورتە تاڵترین ئەزموونی ژیانم بوو. هەرچەندە کەمتر لە مانگێکی خایاند، بەڵام بۆم دەرکەوت کە هیچ گروپێک کە بە درۆ و فریودان دەست پێبکات ناتوانێت ئامانجی ڕاستەقینەی هەبێت. ئەمڕۆ گەڕامەوە بۆ قوتابخانە و دەمەوێت بە خوێندن و هەوڵی خۆم ئایندەی خۆم بنیات بنێم نەک بە بەڵێنی پووچی ئەوانی تر.
ئەگەر پەیامێکت بۆ هەرزەکارانی هاوتەمەنی خۆت هەبێت، ئەوا چی دەبێت؟
داوا لە هەموو لایەک دەکەم لە فەزای ئەلیکترۆنیدا وریا بن. ئەوانەی لە پشت ئەم پەیامانەوە خۆیان حەشارداوە ئامانجیان یارمەتیت نییە؛ تەنها بەدوای فریودان و ئیستغلالکردنی گەنجاندا دەگەڕێن. هەڵەیەکم کرد، بەڵام بەختم وابوو بە زیندووی هاتمەوە. هیچ شتێک شایەنی ئەوە نییە بنەماڵە و خوێندن و داهاتووی خۆت بکەیتە قوربانی قسەی ناڕاستی گروپێکی تیرۆریستی.
گێڕانەوەی ئاریا مورادی جارێکی تر ئەوەمان بۆ دەردەخات کە سەربازکردنی منداڵانی ئەمڕۆ مەرج نییە لە بەرەکانی شەڕەوە دەست پێبکات، بەڵکو لە مۆبایلەوە دەست پێبکات.
سۆشیال میدیا و ئەپەکانی نامە ناردن بوونەتە ئامرازێکی کاریگەر بۆ گروپە چەکدارەکان بۆ ڕاکێشانی هەرزەکاران بۆ ناو شوێنێکی نافەرمی و ئینتیمی. بەڵێنی ئینتیمای سۆزداری، پارە، یان تەنانەت ئازادییە خەیاڵییەکان ئامرازن بۆ کۆنترۆڵکردنی مێشکی قوربانییەکە.
بەپێی لێکۆڵینەوە یاساییەکان، ئەم جۆرە هەڵسوکەوتانە، لەچوارچێوەی مادەی ٣٨ی ڕێککەوتننامەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵان، نموونەیەکی ڕوونی ئیستغلالکردنی منداڵانن لە ململانێ چەکدارییەکان و گرووپەکانی وەک کۆمەڵە، دیموکرات، پاک و پژاک لە ڕیزەکانی پێشێلکاری جیددی مافی مرۆڤ دادەنێن.
چیرۆکی ئاریا مورادی هۆشدارییە؛ هۆشدارییەک بۆ بنەماڵەکان و قوتابخانەکان و دامەزراوە کولتوورییەکان.
لەکاتێکدا گروپە چەکدارە کوردییەکان لە هەرێمی کوردستانی عێراق کاردەکەن، هیچ میکانیزمێکی کاریگەر لەلایەن حکومەتی هەرێمەوە بۆ چاودێریکردنی ئەدای ئەو گروپانە نییە و ئەم بۆشاییە یاساییە بەردەوامە لە پێشێلکردنی مافی هەرزەکارانی ئێرانی.
چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران وێڕای بەرز نرخاندنی هاوکارییەکانی بنەماڵەی مورادی، جارێکی دیکە داوا لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان دەکات، لەوانە یونیسێف، نەتەوە یەکگرتووەکان (UN) و کۆمیسیۆنی مافی مرۆڤی هەرێمی کوردستان؛
- ئەنجامدانی لێکۆڵینەوەیەکی سەربەخۆ سەبارەت بە دامەزراندنی لاوانی ئێرانی لەلایەن گروپی کۆمەڵەوە.
- لێپرسینەوە لە هەرێمی کوردستان لە کاروچالاکی ئەو گروپانە بکەن.
- وە جێبەجێکردنی بەرنامەی هۆشیاری لە قوتابخانەکانی ناوچە سنوورییەکانی ئێران بۆ ڕێگریکردن لە فریودانی گەنجان.
ئاریا مورادی ئەمڕۆ گەڕاوەتەوە قوتابخانە، بەڵام دەنگەکەی بیرهێنانەوەی سەدان هەرزەکاری دیکەیە کە ڕەنگە هێشتا بە درۆ گەرمەکانی تێلێگرام لە چیا ساردەکانی هەرێمی کوردستاندا گیریان خواردبێت.
