گرووپە چەکدارە کوردییەکان، بە پاڵپشتی وڵاتانی دەرەوە، منداڵان دەخەنە ناو ڕیزەکانی سەربازییەوە و بۆ مەبەستی شەڕ ڕاهێنانیان پێدەکەن. بێباکی ڕێکخراوە نێودەوڵەتییەکان، ئەم نەوەیەی منداڵانی بەرەوڕووی زیانی دەروونی و کۆمەڵایەتی گەورە کردووە.
(بەشی دووەم)
نووسەر: دوکتور زانا سادقی – چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران
دوای حەوت مانگ دوای ئەوەی دۆناڵد ترەمپ لە کانوونی دووەمی ٢٠١٨ ڕایگەیاند کە داعش شکستی هێناوە و سەربازە ئەمریکییەکان دەگەڕێنەوە ماڵەوە، پنتاگۆن بڕیاریدا لەگەڵ نەتەوە یەکگرتووەکان ڕێکبکەوێت بۆ کۆتاییهێنان بە بەکارهێنانی منداڵی سەرباز؛ بەڵام ئەم بڕیارە تەنها وەک پابەندبوونێک لەسەر کاغەز و بەبێ جێبەجێکردنی دەستبەجێ مایەوە.
گروپە چەکدارە کوردییەکان بەتایبەت پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) و لقی سوریای یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە) بە پاڵپشتی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆی ئەمریکا لە سوریا کاردەکەن. ئەم گرووپانە کە ئەمریکا بە “هاوپەیمانی کورد” ناوی دەبات، منداڵان و هەرزەکاران بۆ مەشقی سەربازی و بەشداریکردن لە شەڕدا وەرئەگرن. لە درێژەی ئەم چالاکییانەدا زیاتر لە دە هەزار منداڵ کوژراون، لە کاتێکدا بەشێکی بەرچاو لە کۆمەڵگا ناوخۆییەکان و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان هێشتا وەڵامی کاریگەرانەیان بۆ ئەم پێشێلکاریانەی مافی مرۆڤ نەداوە.
بەگوێرەی ڕاپۆرتە بڵاوکراوەکان، ئەو منداڵانە لە کەمپ و ناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی پەکەکە/یەپەگە لە سوریا و عێراق و تەنانەت ئەوروپا مەشقی سەربازی وەردەگرن و لە زۆر حاڵەتدا ناچار دەبن بەشداری ئۆپەراسیۆنی شەڕ بکەن. ئەم کارانە نەک هەر پێشێلکردنی یاسا نێودەوڵەتییەکانی مافی منداڵان، بەڵکو زیانێکی قووڵی دەروونی و کۆمەڵایەتیش بەو منداڵانە دەگەیەنن.
ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران لە ڕێگەی لێکۆڵینەوەی مەیدانی و چاوپێکەوتن لەگەڵ ئاوارەکاندا جەخت لەوە دەکاتەوە کە کەمپەکانی پەنابەران بە تایبەتی لە نێو کەمینە ئێزیدییەکاندا بوونەتە گۆڕەپانێکی گەورەی دامەزراندن و مەشق و ڕاهێنان بۆ منداڵان لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە. ئەم منداڵانە زۆرجار دەبنە قوربانی هەژاری و پشتگوێخستن و نەبوونی پشتیوانی یاسایی و دەروونی و بە ئاسانی لەلایەن تۆڕە چەکدارە ڕێکخراوەکانەوە دەقۆزرێنەوە.
لە زۆر حاڵەتدا، دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان، لەوانەش نەتەوە یەکگرتووەکان و UNHCR، سەرەڕای ئاگاداری ئەم ڕەوتە، بێباکانە دەمێننەوە، تەنانەت سەرچاوەی دارایی زۆر خەرج دەکەن بۆ پشتگیریکردنی ئەم کەمپانە، بەبێ ئەوەی ڕێگری لە دەستدرێژیکردنە سەر منداڵان بکەن. ئەم بێدەنگی و بێهەڵوێستییە ئاماژەیە بۆ قەیرانی ئەخلاقی و یاسایی لە وەڵامدانەوەی نێودەوڵەتیدا.
توێژینەوە دەروونی و کۆمەڵایەتییەکان دەریدەخەن کە ئەو منداڵانەی کە بە زۆر دەچنە شەڕەوە، ڕووبەڕووی مەترسییە دەروونییە توندەکان دەبنەوە. ئەم منداڵانە زۆرجار تووشی زەبر و زەنگی دەروونی قووڵ، دڵەڕاوکێی درێژخایەن، نەخۆشی فشاری دەروونی دوای کارەسات (PTSD) و نەبوونی متمانە بە کۆمەڵگا دەناڵێنن.
منداڵانی ئێزیدی بەتایبەتی کە بەهۆی ئەزموونی جینۆساید و توندوتیژی ڕابردوویان لەلایەن گروپە چەکدارەکانەوە وەرگیراون، لەگەڵ گەڕانەوەیان بۆ کۆمەڵگا ڕووبەڕووی ئاستەنگی ئاڵۆزی کۆمەڵایەتی و کولتووری دەبنەوە. ڕەنگە زۆرێکیان لە قوربانی بوونەوە ببنە ئەنجامدەری توندوتیژی و ئەم خولە توندوتیژییە ئەستەمە بشکێنرێت.
ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران پێی وایە بەبێ بەرنامەی هەمەلایەنەی چاکسازی و پاڵپشتی دەروونی، مەحاڵە ئەو منداڵانە بگەڕێنەوە ناو کۆمەڵگە و پێش بە بەردەوامیی توندوتیژی بگرن.
سەرەڕای چەندین ڕاپۆرتی نەتەوە یەکگرتووەکان، هیچ ڕێوشوێنێکی کۆنکرێتی بۆ ڕێگریکردن لە دامەزراندنی منداڵان لەلایەن پەکەکە/یەپەگە نەگیراوەتەبەر. ئەم بێباکییە هەم لەو وڵاتانەی کە پشتیوانی ئەم گرووپانە دەکەن و هەم لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان دیارە. ڕێککەوتنە کاغەزیەکان، وەک پلانی کارکردن بۆ کۆتاییهێنان بە بەکارهێنانی منداڵی سەرباز، لە ئامرازێکی پڕوپاگەندە زیاتر نەبووە، بەبێ چاودێریکردنی ڕاستەقینە و گەرەنتی جێبەجێکردن.
ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران هۆشداری دەدات کە درێژەدان بەم ڕەوتە نەک تەنیا ژیانی منداڵان دەخاتە مەترسییەوە بەڵکو هەڕەشە لە ئاسایش و سەقامگیریی پێکهاتە ناوخۆییەکان دەکات. پێویستە وڵاتانی سپۆنسەر و دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان بەرپرسیارێتی یاسایی و ئەخلاقی خۆیان بەرامبەر بەو منداڵانە قبوڵ بکەن و هەنگاوی خێرا بنێن بۆ ڕاگرتنی دامەزراندن و ڕاهێنان و بەکارهێنانی منداڵانی سەرباز.
کەڵک وەرگرتن لە منداڵانی سەرباز لەلایەن گرووپە چەکدارە کوردییەکانی سەر بە وڵاتانی دەرەوە، قەیرانێکی جیدی مافی مرۆڤە و لێکەوتەی دەروونی و کۆمەڵایەتی قووڵی بۆ منداڵان و کۆمەڵگا هەیە. بێباکی دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان و وڵاتانی سپۆنسەر ئەم قەیرانە گەورەتر دەکات و پێویستی بە ڕێوشوێنی بەپەلە و جددی هەیە بۆ پاراستن و چاکسازی منداڵان.
چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران جارێکی دیکە جەخت لەوە دەکاتەوە کە وەستاندنی ئەم کردەوانە تەنیا بە شەفافیەتێکی تەواو و چاودێریی نێودەوڵەتی و پێشکەشکردنی پشتیوانیی دەروونی و کۆمەڵایەتی بۆ منداڵان بەدی دێت و درێژەدان بەم بارودۆخەی ئێستا نەوەکانی داهاتوو بەرەوڕووی زیانێکی قەرەبوو نەکراو دەبێتەوە.
