کاری دەستی و مۆسیقای فۆلکلۆر و فێستیڤاڵە کولتوورییەکان پەنجەرەیەکن بۆ ناو کولتووری دەوڵەمەندی کوردی کە هێشتا بە جیهان نەناسێندراوە.
دکتۆر زانا سادقی
ڕۆژی جیهانی گەشتیاری دەرفەتێکە بۆ گرنگیدان بە گرنگی گەشتیاری لە گەشەپێدانی ئابووری و ڕۆشنبیری و کۆمەڵایەتی کۆمەڵگاکاندا. گەشتیاری تەنها ئەزموونکردنی دیمەنە سروشتییەکان یان شوێنەوارە مێژووییەکان نییە. ئەم پیشەسازییە ئامرازێکی بەهێزە بۆ ڕەخساندنی هەلی کار و بەدەستهێنانی داهات و ناساندنی ناسنامەی کولتووری گەلان بە جیهان.
ئێران بە مێژووی کۆن و کولتووری دەوڵەمەند و سروشتی هەمەچەشنی، توانایەکی زۆری هەیە بۆ ئەوەی ببێتە شوێنێکی
سەرنجڕاکێش بۆ گەشتیارانی جیهانی. بەڵام هێشتا زۆرێک لە ناوچەکانی وڵات پشتگوێ خراوە و دەرفەتە ئەگەرییەکانیان بۆ خۆشگوزەرانی ئابووری و کولتووری کەڵکیان لێ وەرنەگیراوە.
جوانی سروشتی ناوچە کوردنشینەکان
ناوچە کوردنشینەکانی ئێران نموونەی سەرەکی ئەم پۆتانسێلە پشتگوێخراوانەن. ئەم ناوچانە کە لە ڕۆژئاوای کرماشان و ئیلامەوە تا سنە، سەققز، بانە، مەریوان، سەردەشت، و پیرانشار و هتد درێژ دەبنەوە، بە دیمەنە سروشتییە پاک و هەمەچەشنەکانیان، هەموو گەشتیارێک سەرسام دەکەن.
شاخەکانی زاگرۆس بەرز و دۆڵی گەشاوە و سەوز و ڕووبارە پەلەوەرەکان دەرفەتی بێهاوتای بۆ گەشتیاری سەرگەرمی و شاخەوانی و گەشتکردن بە پێ دەڕەخسێنن. دارستانەکانی دار به‌ڕوو و ئاراسباران ژینگەیەکی ئارام و خۆش بۆ گەشتیاران دەڕەخسێنن و شلەمەنی و کانییە سروشتییەکان سروشتی جوانی ئەم خاکە پیشان دەدەن.
میراتی کولتووری و مێژوویی
ئەم ناوچانە نەک هەر لە سروشتدا تایبەتمەندن، بەڵکو خاوەنی میراتێکی دەوڵەمەندی کولتووری و مێژوویین. سنە وەک ناوەندی ڕۆشنبیری کوردستان، هێمای کولتوورێکی زیندوو و دینامیکی بە مۆسیقای نەریتی کوردی، شیعر و ئەدەبی فۆلکلۆر، و هونەرە نمایشییەکان.
سەققز و بانە ئەزموونێکی ڕەسەنی هونەری کوردی پێشکەش بە گەشتیاران دەکەن بە پیشە دەستی و هونەرە تەقلیدییەکانیان، لەوانەش ته‌ون و زەڕەنگەری. کرماشان بە ئاسەوارە دێرینەکانی وەک تاقه‌وسان و گەنجینەی مێژوویی دیکە، گەشتیارانی ئارەزووی مێژوو و شوێنەوارناسی بۆ لای خۆی ڕادەکێشێت. مۆسیقا و سەمای ناوخۆیی ئەزموونێکی تەواو لە کولتووری ناوچەکە پێشکەش دەکەن.
لە شاری مەریوان، میوزیک و فێستیڤاڵە نەریتییە ناوخۆییەکان، هاوکات لەگەڵ هونەر و پیشە دەستییەکانی گوندەکان، نمایشێکی زیندوو لە کولتوری کوردی نمایش دەکەن و گەشتیاران بە ژیان و مێژووی خەڵکی ناوچەکە ئاشنا دەکەن.
کشتوکاڵ و پیشەسازییە ناوخۆییەکان
هەروەها کشتوکاڵ و پیشەسازییە ناوخۆییەکان توانای گرنگی ئەم ناوچانەن. زەوییە بەپیتەکانی مەریوان و سوڵاوا ڕێگە بە بەرهەمهێنانی بەرهەمی ئۆرگانیک و باخداری بەرفراوان دەدەن. گەشتیاری کشتوکاڵی تێکەڵەیەک لە ئەزموونی سروشتی و کولتووری بۆ سەردانکەران دروست دەکات.
بەرهەمی باخداری و هەنگەوانی و ڕووەکی دەرمانی، جگە لە دابینکردنی پێداویستییە ناوخۆییەکان، توانای هەناردەکردنیان هەیە و دەبنە سەرچاوەیەکی داهاتی بەردەوام بۆ کۆمەڵگا ناوخۆییەکان. پیشە دەستی و هونەرە نەریتییەکان، وەک قاڵی و سووجا، کۆفە و زەڕەنگەری، نەک تەنها سەرنجڕاکێشی کولتووری نین، بەڵکو دەتوانن هەلی کارێکی ڕاستەوخۆ و بەردەوام دروست بکەن.
تەحەددا و سنووردارکردنەکان
سەرەڕای هەموو ئەم توانایانە، زۆرێک لە ناوچەکانی ڕۆژئاوای ئێران هێشتا نەیانتوانیوە بوومەلەرزەیەکی گەشتیاری بەدەست بهێنن. بوونی گروپە چەکدارەکان ڕێگری لە ئاسایشی وەبەرهێنەران و گەشتیاران کردووە و پەرەپێدانی ژێرخانی وەستاندووە.
هه ڕه شه ی وه ک وه ڕگرتن له هۆتێل و شوێنی نیشته‌جێبوون و ناوه‌نده پیشه‌سازییه‌کان و ته‌نانه‌ت وێرانکردن یان سووتاندنی هه‌ندێک شوێن، ڕێگری له‌وه به‌ڕهێنان و گه‌شه‌پێدانی گه‌شتوگوزاری کردووه . ئەم سنووردارکردنانە بووەتە هۆی ئەوەی کە زۆرێک لە دەرفەتە ئابووری و کولتوورییەکان چاوپۆشییان لێ بکرێت و سەرمایەی مرۆیی و سروشتی ناوچەکە بە بێ بەکارهێنان بمێنێتەوە.
کاریگەرییە کۆمەڵایەتی و ئابوورییەکان
نەبوونی گەشەپێدانی گەشتیاری کاریگەریی قووڵی کۆمەڵایەتی و ئابووری هەیە. کاتێک وەبەرهێنان و ژێرخانی ناتوانرێت، دامەزراندن کەم دەبێتەوە و گەنجان بە دوای هەلی کاردا کۆچ دەکەن بۆ ناوچە سەلامەتەکان یان شارە گەورەکان.
نەبوونی خزمەتگوزاری و شوێنی نیشتەجێبوونی ستاندارد گەشتیارانی ناوخۆیی و بیانی لە گەشتکردن بۆ ئەو ناوچانە بێهیوا دەکات. ئەم خولە دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی داهاتی ناوخۆیی و لەدەستدانی دەرفەتە کولتووری و ئابوورییەکان.
گەشتیاری وەک بزوێنەری گەشەپێدان
گەشتوگوزار دەتوانێ ڕۆڵێکی گرنگ بگێڕێت لە کەمکردنەوەی هەژاری و ڕەخساندنی هەلی کار لەو بوارانەدا. دروستکردنی ژێرخانی گونجاو، وەبەرهێنان لە هۆتێل و هاوینەهەواری ئیکۆ گەشتیاری، پەرەپێدانی ڕێگاکانی گەیشتن و ناوەندەکانی کات بەسەربردن و ڕۆشنبیری، و دەستەبەرکردنی ئاسایشی بەردەوام دەتوانێت ئەم ناوچانە بگۆڕێت بۆ ناوەندی گەشتیاری کە ئابووری ناوخۆیی بەرز بکاتەوە و ڕۆشنبیری و هونەری کوردی بە جیهان بناسێنێت.
کاتێک ئاسایش دابین دەکرێت و خزمەتگوزارییە سەرەتاییەکان لەبەردەستدا بن، خەڵکی ناوچەکە زیاتر پاڵنەریان دەبێت بۆ بەشداریکردن لە چالاکییە ئابووری و گەشتیارییەکان، ئەمەش ئەزموونێکی ڕەسەنی ژیان و کولتوورەکەیان پێشکەش بە سەردانکەران دەکات.
دەرفەتە ئەگەرییەکان
ناوچە کوردنشینەکانی ئێران، بە توانای سروشتی، کولتووری و ئابووری خۆیان، دەتوانن شوێنێکی ناوازە بن بۆ گەشتیاران. دەتوانرێت گەشتیاری کشتوکاڵی و پیشەسازی دەستی و پیشەسازی سووک تێکەڵ بکرێت بۆ دروستکردنی ئەزموونێکی تەواو و بەردەوام بۆ سەردانکەران لە هەمان کاتدا داهات و هەلی کارێکی بەردەوام بۆ خەڵکی ناوچەکە دابین بکرێت.
گوندەکانی دەست لێنەدراو دەتوانن ئەزموونێکی ڕاستەقینە و بەردەوام بۆ گەشتیاران دابین بکەن بە دروستکردنی دامەزراوەی ئیکۆتۆریزم و ناساندنی خواردن و ڕێوڕەسمە ناوخۆییەکان. ئەنجامدانی فێستیڤاڵ و پێشانگە و کۆنفرانسی ڕۆشنبیری، جگە لە ناساندنی توانا ڕۆشنبیرییەکان، دەرفەت بۆ کارلێککردن و ئاڵوگۆڕی زانیاری و هونەر لە نێوان گەشتیاران و خەڵکی ناوچەکەدا دەڕەخسێنێت.
ڕۆژی جیهانی گەشتیاری بیرهێنانەوەی گرنگی ئەم پیشەسازییە لە گەشەپێدانی کۆمەڵگاکان و دەرفەتێکە بۆ سەردانکردنەوەی سەروەت و سامانە پشتگوێخراوەکان. ناوچە کوردنشینەکانی ئێران، بە هەموو جوانی و تواناکانیانەوە، سەرمایەیەکی نەتەوەیی بێهاوتایە کە هێشتا دەرفەتی ناساندنی بە جیهان نەبووە.
بە سیاسەتی دروست، ئاسایش، وەبەرهێنان لە ژێرخانی ئابووری و ڕیکلامە نێودەوڵەتییەکان، ئەم بوارانە نەک هەر دەتوانن شوێنێکی سەرنجڕاکێش بن بۆ گەشتیاران، بەڵکو هێمای کارلێکی کولتوور و سروشت و مێژووی ئێران لەگەڵ جیهان و بزوێنەرێک بن بۆ گەشەسەندنی ئابووری و دامەزراندنێکی بەردەوام.
