ڕۆژی جیهانی دژ بە کاری منداڵان: لە هەژارییەوە بۆ دامەزراندن لە گروپە چەکدارە کوردییەکان

لە ڕۆژی جیهانی قەدەغەکردنی کاری منداڵان، ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران هۆشداری دا سەبارەت بە پەیوەندی نێوان کاری منداڵان و دامەزراندن لە گرووپە چەکدارە کوردییەکان، و خوازیاری هەنگاوی خێرا لە لایەن دامودەزگا نێودەوڵەتییەکان بۆ پاراستنی منداڵان لە ناوچە کوردنشینەکان بوو

تێبینی لە ڕێکخراوی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێرانەوە بە بۆنەی ڕۆژی جیهانی دژ بە کاری منداڵان، جەخت لەسەر پەیوەندی نێوان کاری منداڵان و دامەزراندن لە گرووپە چەکدارە کوردییەکان دەکات.

دکتۆر عەلی فەرەهمەند
بەڕێوەبەری چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران

12ی حوزەیران، ڕۆژی جیهانی دژ بە کاری منداڵان، دەرفەتێکە بۆ بیرهێنانەوەی یەکێک لە بەرچاوترین شێوەکانی پێشێلکاری مافی مرۆڤ کە لە هەموو گۆشەیەکی جیهاندا بەردەوامە و لە ناوچە کوردنشینەکانی ئێران و عێراقیشدا ڕوودەدات: ئیستغلالکردنی منداڵان، جا چ لە شێوەی کاری منداڵان یان دامەزراندنی گروپە چەکدارە نادەوڵەتییەکان.

بەگوێرەی دەرئەنجامە مەیدانییەکانی چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران، ژمارەیەکی بەرچاو لەو منداڵانەی کە دواتر تێوەگلاون لە گروپە چەکدارییەکان، لەوانە میلیشیا چالاکەکانی هەرێمی کوردستانی عێراق وەک په‌ژاک، پەکەکە، کۆمەڵە و دیموکرات، پێشتر وەک منداڵی کرێکار لە پەراوێزی پێکهاتە ناوخۆییەکان ژیاون. زۆربەی ئەم منداڵانە لە خێزانەکانەوە هاتوون کە لەگەڵ هەژاری ئابووری و جیاکاری ناوچەیی و زیانەکانی کۆمەڵایەتی وەک ئالوودەبوون و بێکاری و قەیرانی ناسنامەی کولتووریدا دەجەنگن.

ئەم ڕاستییە تاڵە، ئەوەمان بۆ دەردەخات کە پرسەکانی کاری منداڵان و دامەزراندنی منداڵان دوو دیاردەی جیاواز نین، بەڵکو پەیوەندین بە زنجیرەیەک لە پێشێلکردنی بەردەوام و سیستماتیکی مافەکانی منداڵان؛ زنجیرەیەک کە تێیدا منداڵان دەبنە قوربانی پێکهاتە کۆمەڵایەتی و سیاسی و ئەمنییەکانی ناکارامە.

ڕێککەوتننامەی مافی منداڵان (١٩٨٩) و پرۆتۆکۆڵی ئیختیاری سەبارەت بە بەشداریکردنی منداڵان لە شەڕی چەکداریدا (٢٠٠٠) بەکارهێنانی منداڵانی خوار تەمەن ١٨ ساڵ لە شەڕی چەکداریدا و ئیستغلالکردنی ئابوورییان قەدەغە دەکات. هەروەها ڕێککەوتننامەکانی ڕێکخراوی نێودەوڵەتی کار (ILO) 138 و 182 داوا لە حکومەتەکان دەکەن کە ڕێوشوێنی یەکلاکەرەوە بگرنەبەر بۆ نەهێشتنی خراپترین جۆرەکانی کاری منداڵان و دڵنیابوون لە کەمترین تەمەن بۆ وەرگرتن لە دامەزراندن.

بەڵام تێبینی دەکرێت هەندێک لە حکومەتەکانی هەرێم بەتایبەت لە هەرێمی کوردستانی عێراق، نەک تەنها بێباکن لە بەرامبەر کردەوەی گروپە چەکدارەکان دژ بە منداڵان، بەڵکو هەندێکجار بەشێوەیەکی ناڕاستەقینە یان ئاشکرا ئاسانکاری بۆ بوون و چالاکییەکانیان دەکەن. بەرپرسیارێتی نێودەوڵەتی حکومەتەکان نەک تەنها بۆ ڕێگریکردن لە پێشێلکردنی مافەکانی مرۆڤ لەلایەن خۆیانەوە، بەڵکو بۆ ڕێگریکردن لە پێشێلکردنی ئەو مافانە لەلایەن ئەکتەرە نادەوڵەتییەکان لە چوارچێوەی خاکی خۆیان یان لە ژێر دەسەڵاتی خۆیاندا.

هاوکات ئێران پێویستە هەژاری، کاری منداڵان، نەخوێندەواری و بێبەشی کولتووری کەم بکاتەوە بە گرتنەبەری سیاسەتی پشتیوانی هەمەلایەنە و گەشەپێدان لە ناوچە سنوورییەکانی ڕۆژئاوا و باکووری ڕۆژئاوا، بە تایبەت ناوچە کوردنشینەکان و بە هاوکاری لەگەڵ دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان و وڵاتانی دراوسێ، ڕێگری لە دامەزراندنی منداڵان لە لایەن گرووپە چەکدارەکانەوە بکات.

چاودێری مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران بە جەختکردنەوە لەسەر پێویستی کۆدەنگییەکی ناوچەیی و جیهانی بۆ کۆتاییهێنان بە کاری منداڵان و دامەزرانی زۆرەملێی منداڵان، داوا لە دامەزراوە نێودەوڵەتییەکان دەکات، بەتایبەتی نوێنەرایەتی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق (UNAMI)، یونیسێف، کۆمیتەی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ مافەکانی منداڵان و ڕێکخراوی کاری نێودەوڵەتی، گرنگییەکی تایبەت بە دۆخی منداڵان لە ناوچە کوردستانییەکان و بەتایبەتی ئەو مەترسیانە بدەن کە بەهۆی بوونی گروپە چەکدارەکانەوە دروست دەبێت لە ژیانیاندا.

هەروەها داوای لێکۆڵینەوەی سەربەخۆ و دادگاییکردنی تاوانکاری سەرکردەکانی گروپە چەکدارەکان دەکەین کە منداڵان وەرئەگرن و پشتیوانی فرەلایەنە بۆ قوربانیانی منداڵی سەرباز.

ئەمڕۆ تەنها ڕۆژێک نییە بۆ بەرەنگاربوونەوەی کاری منداڵان، بەڵکو ڕۆژێکە بۆ نوێکردنەوەی پابەندبوونمان بە مافەکانی منداڵان و دادپەروەری کۆمەڵایەتی و ئاشتی بەردەوام.