در روز جهانی منع کار کودک، دیدبان حقوق بشر کردستان ایران با هشدار درباره پیوند کار کودک و سربازگیری در گروه‌های مسلح کُردی، خواستار اقدام فوری نهادهای بین‌المللی برای حمایت از کودکان در مناطق کردنشین شد
یادداشت دیدبان حقوق بشر کردستان ایران به مناسبت روز جهانی منع کار کودکان با تأکید بر پیوند میان کار کودک و سربازگیری در گروه‌های مسلح کُردی.
دکتر علی فرهمند
مدیرعامل دیدبان حقوق بشر کردستان ایران
۱۲ ژوئن، روز جهانی منع کار کودکان، فرصتی است برای یادآوری یکی از آشکارترین اشکال نقض حقوق بشر که همچنان در گوشه‌وکنار جهان، از جمله در مناطق کردنشین ایران و عراق ادامه دارد: بهره‌کشی از کودکان؛ چه در قالب کار کودک و چه در قالب سربازگیری توسط گروه‌های مسلح غیردولتی.
بر اساس یافته‌های میدانی دیدبان حقوق بشر کردستان ایران، شمار قابل‌توجهی از کودکانی که بعدها به دام گروه‌های ستیزه‌جو، از جمله گروه‌های شبه‌نظامی فعال در اقلیم کردستان عراق مانند پژاک، پ.ک.ک، کومله و دموکرات گرفتار می‌شوند، پیش‌تر به‌عنوان کودکان کار در حاشیه‌ی جوامع محلی زندگی می‌کرده‌اند. اغلب این کودکان از خانواده‌هایی هستند که با فقر اقتصادی، تبعیض منطقه‌ای و آسیب‌های اجتماعی‌ای چون اعتیاد، بیکاری و بحران هویت فرهنگی دست‌به‌گریبان‌اند.
این حقیقت تلخ نشان می‌دهد که مسئله‌ی کار کودک و سربازگیری کودکان، دو پدیده‌ی جداگانه نیستند، بلکه حلقه‌هایی از زنجیره‌ای از نقض مستمر و نظام‌مند حقوق کودکان‌اند؛ زنجیره‌ای که در آن، کودکی قربانی ساختارهای ناکارآمد اجتماعی، سیاسی و امنیتی می‌شود.
مطابق با کنوانسیون حقوق کودک (۱۹۸۹) و پروتکل اختیاری آن درباره‌ی مشارکت کودکان در منازعات مسلحانه (۲۰۰۰)، هرگونه استفاده از کودکان زیر ۱۸ سال در درگیری‌های مسلحانه و بهره‌کشی اقتصادی از آنان ممنوع است. همچنین، مقاوله‌نامه‌های شماره ۱۳۸ و ۱۸۲ سازمان بین‌المللی کار (ILO)، دولت‌ها را موظف می‌سازند تا اقدامات قاطع برای حذف اشکال بدتر کار کودک و تضمین حداقل سن برای اشتغال را در دستور کار قرار دهند.
با این حال، مشاهده می‌شود که برخی دولت‌های منطقه، به‌ویژه در اقلیم کردستان عراق، نه‌تنها نسبت به اقدامات گروه‌های شبه‌نظامی علیه کودکان بی‌تفاوت‌اند، بلکه گاه به‌صورت ضمنی یا آشکار، حضور و فعالیت آن‌ها را تسهیل می‌کنند. مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها نه‌تنها ناظر بر جلوگیری از نقض حقوق بشر توسط خود آنان است، بلکه شامل جلوگیری از نقض این حقوق توسط بازیگران غیردولتی در قلمرو یا تحت صلاحیت‌شان نیز می‌شود.
در این میان، ایران نیز باید با اتخاذ سیاست‌های جامع حمایتی و توسعه‌محور در مناطق مرزی غرب و شمال‌غرب، به‌ویژه مناطق کردنشین، زمینه‌های فقر، کولبری کودکان، بی‌سوادی و محرومیت فرهنگی را کاهش دهد و با همکاری نهادهای بین‌المللی و کشورهای همسایه، مانع از سربازگیری کودکان توسط گروه‌های مسلح شود.
دیدبان حقوق بشر کردستان ایران با تأکید بر لزوم اجماع منطقه‌ای و جهانی برای پایان‌دادن به کار کودک و سربازگیری اجباری کودکان، از نهادهای بین‌المللی، به‌ویژه دفتر نمایندگی سازمان ملل در عراق (UNAMI)، یونیسف، کمیته حقوق کودک سازمان ملل و سازمان بین‌المللی کار می‌خواهد تا توجه ویژه‌ای به وضعیت کودکان در مناطق کردنشین، و به‌ویژه خطرات ناشی از حضور گروه‌های مسلح در زندگی آنان داشته باشند.
ما همچنین خواستار انجام تحقیقات مستقل، پیگرد کیفری سران گروه‌های مسلحی که کودکان را به خدمت می‌گیرند، و حمایت چندجانبه از قربانیان کودک‌سرباز هستیم.
امروز، نه‌فقط روز مقابله با کار کودک، بلکه روزی برای تجدید عهد با حقوق کودک، عدالت اجتماعی و صلح پایدار است.
